A+ A A-
Tom:
strona:

Uwaga wstępna: Kazimierz – Stradom – miasto żydowskie

Z punktu widzenia ludnościowego, co jednocześnie pokrywało się z kryterium terytorialnym, pod nazwą „miasto Kazimierz” kryły się dwie podstawowe części: Kazimierz zamieszkały przez chrześcijan (a ściślej: „nieizraelitów”), zwany „chrześcijańskim”, oraz Kazimierz zamieszkały przez ludność żydowską, skoncentrowany w siedlisku zwanym „miastem żydowskim”. Ten podział na Kazimierz chrześcijański i Kazimierz żydowski miał swój początek co najmniej od roku 1495, kiedy to Jan Olbracht przeniósł krakowskich Żydów do tego miasta, wyznaczając im tam zwarte siedlisko w obrębie miasta, oddzielone od części chrześcijańskiej; podział ten trwał nieprzerwanie przez wszystkie wieki samodzielności miejskiej Kazimierza.

  Z punktu widzenia terytorialnego w skład „miasta Kazimierz” wchodził Kazimierz „właściwy”, położony w obrębie murów miejskich (z wewnętrznie wyodrębnionym i odseparowanym miastem żydowskim), rozłożony na „wyspie wiślanej”, oraz przedmieście Stradom rozciągające się od wzgórza wawelskiego do murów Kazimierza „właściwego”.

  W innym ujęciu czy rozumieniu „miasto Kazimierz”, a ściślej: „Kazimierz z przynależnościami”, to obszar, na który rozciągała się jurysdykcja władz miejskich kazimierskich. Obszar ten obejmował miasto „właściwe” w obrębie murów, lecz bez miasta żydowskiego, przedmieście Stradom, przedmieście Blech (zwane wcześniej Podbrzezie), przedmieście Szewskie i przedmieście zwane „za bramą Wielicką” oraz należące do miasta wsie Czyżowa Wola i Zabłocie (za Nową Wisłą). Miasto żydowskie podlegało jurysdykcji wojewody krakowskiego działającego w imieniu króla, nie podlegało natomiast władzy miasta Kazimierz. Wszelkie kwestie związane z bezpośrednim sąsiedztwem i z niego wynikające (na przykład utrzymanie murów obronnych i wewnętrznego muru rozgraniczającego, korzystanie przez miasto żydowskie z kazimierskich urządzeń komunalnych) ustalano w drodze układów, a spory na tym tle były rozstrzygane przez sądownictwo królewskie. Z kolei wyróżnianie Stradomia spośród innych przedmieść wynikało z wielkości terytorialnej, liczebności i znaczenia gospodarczego tego przedmieścia. Stradom posiadał swoją odrębną reprezentację we wspólnych władzach miejskich Kazimierza. Pozostałe przedmieścia znaczenia i siły takiej nie miały, poza nieco większym Podbrzeziem były to w istocie małe skupiska domków położonych pod murami miasta. Przedmieścia kazimierskie były zbyt małe, aby uzyskać status jurydyk z własnym wójtem na czele, jak to się praktykowało w przypadku przedmieść krakowskich.

  Na koniec z punktu wiedzenia tożsamości mieszkańców terytorium Kazimierza zamieszkiwali kazimierzanie (miasto „właściwe”), stradomianie (przedmieście Stradom), izraelici (miasto żydowskie) i inni niż stradomscy przedmieszczanie, w tym brzezianie. To rozróżnienie ma swoje znaczenie nie tylko porządkujące, ale było ważne formalnie i praktycznie w okresie samodzielności miejskiej Kazimierza, gdy – jak wspominano – we władzach miejskich zasiadały odrębne reprezentacje kazimierzan i stradomian.

  W ten oto sposób ujawnia się znaczenie stosowanej zbiorczej nazwy „miasto Kazimierz ze Stradomiem i miastem żydowskim”. Z uwagi na odrębność ustrojową dalsza część tego podrozdziału dotyczy Kazimierza ze Stradomiem, natomiast gminie żydowskiej mającej siedlisko na terenie Kazimierza poświęcony jest podrozdział kolejny.

Archiwum Narodowe w Krakowie
Urząd Miasta
Bbilioteka Jagielońska
Zarządzaj ustawieniami dotyczącymi prywatności