Rybitwy

Dawna wieś po prawej stronie Wisły, obecnie w południowo-wschodniej części miasta  Krakowa, około 7 km od jego centrum, na terenie starorzecza wiślanego, sąsiadująca  przez Wisłę z Łęgiem i Mogiłą, dalej z Przewozem, Bieżanowem i Płaszowem  (od 1912 roku z Krakowem).

  W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej z 1385 roku, nazwa wsi została zapisana  w brzmieniu Ribitwi. W innych dawnych zapiskach w postaciach: Ribithwi (1406), Rybytwy  (1470). Nazwa wsi związana z rybackim zajęciem mieszkańców.

  Wieś pierwotnie należała do parafii pw. św. Bartłomieja Apostoła w Mogile, od XIX wieku  przyporządkowana została parafii pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Bieżanowie. W godle  umieszczanym na pieczęciach z okresu II Rzeczypospolitej przedstawienie oka opatrzności.

  Rybitwy uzyskały lokację na prawie niemieckim w 1294 roku, za panowania króla czeskiego  Wacława II. Wytyczono wówczas centrum w rejonie dzisiejszej ulicy Golikówka oraz dokonano  niwowego rozłogu pól. W połowie XIX wieku odnotowywano nazwy pól i rejonów wsi: Ogrody  (w północno-zachodniej części wsi), Kopanina (w części południowej).

  Historycznie wieś była własnością duchowną. Pierwotnie w rękach rycerskich, w drodze  zakupów od przełomu wieków XIV i XV stanowiła własność opactwa cystersów w Mogile,  przez wieki wchodząc do tak zwanego klucza mogilskiego, który obok Mogiły i Rybitw, stanowiły  także: Łęg, Czyżyny, Grębałów, Kantorowice, Przewóz, Wróżenice i Zesławice. Od  sekularyzacji w 1783 roku wieś przeszła na rzecz skarbu państwa reprezentowanego  przez  Fundusz Religijny, następnie oddawana była w dzierżawę oraz wydzielonymi fragmentami  sprzedawana w prywatne ręce.

  Przed rozbiorami gromada Rybitwy należała do sięgającego na północ po Wisłę powiatu  szczyrzyckiego, po roku 1772 znalazła się jako gmina w austriackim cyrkule wielickim,  od 1782 roku w cyrkule bocheńskim. W 1815 roku Rybitwy powróciły jako gromada (od  1856 roku gmina) pod zabór austriacki, do cyrkułu bocheńskiego. W okresie autonomii galicyjskiej,  od 1866 roku, wieś mająca status gminy jednostkowej należała do powiatu wielickiego  – stan ten przetrwał do czasów II Rzeczypospolitej, kiedy to Rybitwy objęte zostały  powiatem krakowskim. W 1934 roku gminę Rybitwy przekształcono w gromadę w ramach  wielowioskowej gminy zbiorczej Bieżanów.

  W roku 1941 znajdujące się w okupacyjnym departamencie i powiecie krakowskim Generalnego  Gubernatorstwa Rybitwy (liczące wówczas 3,37 km² i 843 mieszkańców) włączone  zostały do granic Krakowa, do jego VI obwodu administracyjnego, jako XLVI dzielnica  katastralna  miasta.

  Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej XIII Podgórze.

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902:

Rybitwy, wieś, powiat wielicki, na prawym brzegu Wisły, graniczy na zachodzie z Płaszowem  Małym, na wschodzie z Przewozem a na południu z Bierzanowem. Ma 43 domy  i 342 mieszkańców, 338 rzymsko-katolickich i 4 izraelitów. Szkoła ludowa w miejscu.  [Na początku XIV wieku] leżała na lewym brzegu Wisły, Prądnik bowiem był jej granicą,  a Wisła płynęła starem łożyskiem między Płaszowem i Brzegami, tak że dzisiejsze  łożysko było korytem Prądnika. W końcu XIV wieku nabył ją od miasta opat mogilnicki  Piotr Lipko (był opatem od 1376 do 1390) za 300 grzywien. Za Długosza było tu 8 domów  bez łanów kmiecych. Z domu płacono po 1 ½ grzywny a nadto odrabiano na rozkaz  powabę [dodatkową robociznę], zagrodnik płacił pół grzywny i zbierał dla klasztoru siano  a karczmarz mający łąkę, dawał 2 grzywny.