A+ A A-
Tom:
strona:

Po ustaniu samodzielności

Przyłączenie do Krakowa oznaczało diametralną zmianę statusu prawnego dotychczasowej jednostki administracyjnej, więcej, jej prawną, a w ślad za tym faktyczną likwidację. Z urzędowo wyodrębnionego obszaru wiejskiego o własnej, w zależności od konkretnego przypadku większej czy mniejszej, ale zawsze jednak samodzielności i niezaprzeczalnej tożsamości stawała się częścią terytorium miejskiego. Ustawała własna podmiotowość, jakakolwiek by ona wcześniej nie była szeroka i prawnie, i faktycznie; w zależności od dotychczasowego statusu następowały likwidacja gminy, gromady, wsi (sołectwa), w związku z tym i sołtysowskiego urzędu, oraz włączenie w struktury miasta.

  Z chwilą przyłączenia do obszaru miejskiego tereny zlikwidowanych, dawnych jednostek administracyjnych

stawały się częścią jednostek podziału wewnętrznego samego miasta: częścią obwodów administracyjnych, czyli pomocniczych struktur magistrackich władz miasta, istniejących do 1954 roku, zastąpionych wówczas dzielnicami administracyjnymi (z wyjątkiem dzielnicy Nowa Huta powstałej w 1951 roku) – początkowo także o charakterze pomocniczym, od 1973 roku o statusie podstawowych jednostek władzy i administracji państwowej w obrębie miasta działającego przez swoje władze jako szczebel i instancja wyższa.

  Dla porządku dodać należy, że tereny przyłączane do Krakowa w roku 1941 utrzymały swoją „odrębność geodezyjną”– wchodziły w granice miasta jako kolejne, odrębne dzielnice katastralne, co jeszcze wówczas miało pewne znaczenie dla administrowania miastem (dzielnicami administracyjnymi były obwody, lecz posiłkowano się w wielu kwestiach administracyjnych – nie tylko związanych z własnością i z podatkami – tym właśnie podziałem na dzielnice katastralne). Straciło to znaczenie w 1954 roku, kiedy to zlikwidowano – po prawie 90 latach istnienia – dzielnice katastralne.

  Kwestie obwodów, dzielnic katastralnych i dzielnic administracyjnych w kontekście przyłączanych, nowych terenów naświetlono także pod nieco innym kątem w poprzednim rozdziale niniejszego tomu.

  Poniżej zestawienie przynależności dzielnicowej terenów dawnych wsi przyłączonych do Krakowa po 1915 roku (kolejność podporządkowana jest numeracji aktualnych dzielnic).

 

Dawna wieś Przynależność dzielnicowa w chwili przyłączenia – do obwodów administracyjnych i dzielnic katastralnych Przynależność dzielnicowa aktualna
Olsza (część) 1941*, Obwód VIII, Dz.k.** XLII Dzielnica II Grzegórzki

Olsza (część)

Prądnik Czerwony

Rakowice (część)

1941, Obwód VIII, Dz.k. XLII 1941, Obwód VIII, Dz.k. XLI 1941, Obwód VIII, Dz.k. XLIII Dzielnica III Prądnik Czerwony

Bronowice Wielkie

Górka Narodowa

Prądnik Biały

Tonie

Witkowice

1941, Obwód VII, Dz.k. XXXVI 1941, Obwód VIII, Dz.k. XL 1941, Obwód VIII, Dz.k. XXXVIII 1941, ObwódVII, Dz.k. XXXVII 1941, Obwód VIII, Dz.k. XXXIX Dzielnica IV Prądnik Biały

Bronowice Małe

Mydlniki

1941, Obwód VII, Dz.k. XXXV 1973, Dzielnica Krowodrza Dzielnica VI Bronowice

Bielany

Chełm

Olszanica

Przegorzały

Wola Justowska

1941, Obwód III, Dz.k. XXXII 1941, Obwód VII, Dz.k. XXXIV 1973, Dzielnica Krowodrza 1941, Obwód III, Dz.k. XXXI 1941, Obwód VII, Dz.k. XXXIII Dzielnica VII Zwierzyniec

Bodzów

Kobierzyn

Kostrze

Pychowice

Sidzina

Skotniki

Tyniec

1941, Obwód VI, Dz.k. XXIX 1941, Obwód X, Dz.k. XXVI 1941, Obwód VI, Dz.k. XXX 1941, Obwód VI, Dz.k. XXVIII 1973, Dzielnica Podgórze 1941, Obwód X, Dz.k. XXVII 1973, Dzielnica Podgórze Dzielnica VIII Dębniki

Borek Fałęcki

Łagiewniki

1941, Obwód X, Dz.k. XXV 1941, Obwód X, Dz.k. XXIII Dzielnica IX Łagiewniki-Borek Fałęcki

Jugowice

Kosocice

Opatkowice

Rajsko

Soboniowice

Swoszowicez

Wróblowice

Zbydniowice

1941, Obwód X, Dz.k. XXIV 1973, Dzielnica Podgórze 1973, Dzielnica Podgórze 1973, Dzielnica Podgórze 1973, Dzielnica Podgórze 1973, Dzielnica Podgórze 1973, Dzielnica Podgórze 1986, Dzielnica Podgórze Dzielnica X Swoszowice

Kurdwanów

Piaski Wielkie

Wola Duchacka

1941, Obwód X, DZ.k. LII 1941, Obwód IX, Dz.k. LI 1941, Obwód IX, Dz.k. L Dzielnica XI Podgórze Duchackie

Bieżanów (przyłączenie końcowe)

Prokocim

Rżąka

1973, Dzielnica Podgórze 1941, Obwód IX, Dz.k. XLIX 1941, Obwód IX Dz.k. XLVIII Dzielnica XII Bieżanów-Prokocim

Przewóz

Rybitwy

1973, Dzielnica Podgórze 1941, Obwód VI, Dz.k. XLVI Dzielnica XIII Podgórze

Czyżyny

Łęg

Rakowice (część)

1941, Obwód V, Dz.k. XLIV 1941, Obwód V, Dz.k. XLV 1941, Obwód VIII, Dz.k. XLIII Dzielnica XIV Czyżyny
Mistrzejowice 1951, Dzielnica Nowa Huta Dzielnica XV Mistrzejowice
Bieńczyce 1951, Dzielnica Nowa Huta Dzielnica XVI Bieńczyce

Grębałów

Kantorowice

Krzesławice

Lubocza

Łuczanowice

Wadów

Węgrzynowice

Zesławice

1951, Dzielnica Nowa Huta 1951, Dzielnica Nowa Huta 1951, Dzielnica Nowa Huta 1951, Dzielnica Nowa Huta 1973, Dzielnica Nowa Huta 1951, Dzielnica Nowa Huta 1986, Dzielnica Nowa Huta 1951, Dzielnica Nowa Huta Dzielnica XVII Wzgórza Krzesławickie

Branice Kościelniki

Mogiła

Pleszów Przylasek Rusiecki

Przylasek Wyciąski

Ruszcza

Wolica

Wróżenice

Wyciąże

1951, Dzielnica Nowa Huta 1973, Dzielnica Nowa Huta 1951, Dzielnica Nowa Huta 1951, Dzielnica Nowa Huta 1973, Dzielnica Nowa Huta 1973, Dzielnica Nowa Huta 1951, Dzielnica Nowa Huta 1973, Dzielnica Nowa Huta 1986, Dzielnica Nowa Huta 1973, Dzielnica Nowa Huta Dzielnica XVIII Nowa Huta

* rok przyłączenia skutkującego likwidacją odrębności dotychczasowej wsi, gromady lub gminy

** dzielnica katastralna 

 

Dla porządku stwierdzić należy, że historia terenów wsi przyłączonych do Krakowa po 1915 roku miała w niektórych przypadkach swój dalszy ciąg w postaci tworzenia na nich, już w granicach dzielnic miejskich, wyodrębnionych sołectw z sołtysami – chodziło o tereny z przeważającą ludnością i gospodarką wiejską, dla których utrzymanie, bardziej lub mniej przejściowe, struktur nawiązujących do dawnego statusu uznawano za celowe. Były więc tworzone tego rodzaju sołectwa – sięgnijmy po przykład z 1973 roku, z dawnej Dzielnicy Podgórze (vide s. 149).

  Problem odrębnego usytuowania w granicach miasta terenów o charakterze wiejskim w postaci wydzielonych w ramach dzielnic sołectw powracał wielokrotnie już w okresie stabilizacji granic miasta, po 1986 roku, bez trwałych rozwiązań i regulacji. Na innej płaszczyźnie przez dziesiątki lat toczyły się także różnie realizowane próby wyodrębnienia terenów Swoszowic w jednostkę terytorialną o charakterze uzdrowiskowym. Ostatnie rozwiązania to utworzenie w 2006 roku Osiedla Uzdrowisko Swoszowice z tymczasowym statutem oraz w 2008 roku nadanie

Wsie, gminy i gromady przyłączone do miasta po 1915 roku
w dzisiejszych dzielnicach samorządowych Krakowa
Orientacyjne położenie wsi, gmin i gromad przyłączonych do miasta po 1915 roku w dzisiejszych dzielnicach
samorządowych Krakowa. Granice dzielnic ustalone zostały załącznikiem do uchwały Rady Miasta Krakowa
z 27 marca 1991 roku w sprawie utworzenia w mieście Krakowie dzielnic miejskich – nie pokrywają się one
z granicami dawnych miejscowości, wchłoniętymi przez miasto w latach 1941–1986, co jest naturalne. Mowa więc
może być tylko o objęciu obszarem danej dzielnicy przeważającej części terenów określonej, dawnej miejscowości z jej
byłym centrum na czele. Istotne są tu kategorie ideowe, a nie dosłowność.
Wsie, gminy i gromady przyłączone do miasta po 1915 roku w dzisiejszych dzielnicach samorządowych Krakowa Orientacyjne położenie wsi, gmin i gromad przyłączonych do miasta po 1915 roku w dzisiejszych dzielnicach samorządowych Krakowa. Granice dzielnic ustalone zostały załącznikiem do uchwały Rady Miasta Krakowa z 27 marca 1991 roku w sprawie utworzenia w mieście Krakowie dzielnic miejskich – nie pokrywają się one z granicami dawnych miejscowości, wchłoniętymi przez miasto w latach 1941–1986, co jest naturalne. Mowa więc może być tylko o objęciu obszarem danej dzielnicy przeważającej części terenów określonej, dawnej miejscowości z jej byłym centrum na czele. Istotne są tu kategorie ideowe, a nie dosłowność.

 

statutu temu obszarowi (uchwała nr LX/784/08 Rady Miasta Krakowa z 17 grudnia 2008 roku). W wyniku tych regulacji aktualnie Osiedle to jest jedyną na terenie miasta jednostką pomocniczą niższego rzędu, funkcjonującą w ramach dzielnicy miejskiej, w tym przypadku Dzielnicy X Swoszowice.

  Tyle tytułem uwag końcowych – problematyka dalszych losów administracyjnych miejscowości przyłączonych do Krakowa łączy się już z historią krakowskich dzielnic, co jest odrębnym tematem.

Przykład przejściowego „życia po życiu” niektórych miejsowości przyłączonych do Krakowa po 1915 roku –
już w ramach dzielnic miejskich, w tym przypadku Dzielnicy Podgórze
(z zasobów Urzędu Miasta Krakowa)
Przykład przejściowego „życia po życiu” niektórych miejsowości przyłączonych do Krakowa po 1915 roku – już w ramach dzielnic miejskich, w tym przypadku Dzielnicy Podgórze (z zasobów Urzędu Miasta Krakowa)
Dwaj podkrakowscy naczelnicy gmin – wójtowie w fotograficznym atelier w stołecznym dla Galicji Lwowie:
Maciej Waligóra, wójt Woli Justowskiej około roku 1880 – vide s. 528, oraz jego sąsiad przez wieś Łobzów,
Stanisław Chwastek, wójt Krowodrzy w latach 1871–1873, 1881 i 1883–1885 – por. Poczet 2013, s. 819
(Muzeum Etnograficzne w Krakowie, nr inw. MEK 57357-37; nr inw. MEK 57357-33)
Dwaj podkrakowscy naczelnicy gmin – wójtowie w fotograficznym atelier w stołecznym dla Galicji Lwowie: Maciej Waligóra, wójt Woli Justowskiej około roku 1880 – vide s. 528, oraz jego sąsiad przez wieś Łobzów, Stanisław Chwastek, wójt Krowodrzy w latach 1871–1873, 1881 i 1883–1885 – por. Poczet 2013, s. 819 (Muzeum Etnograficzne w Krakowie, nr inw. MEK 57357-37; nr inw. MEK 57357-33)
Archiwum Narodowe w Krakowie
Urząd Miasta
Bbilioteka Jagielońska
Zarządzaj ustawieniami dotyczącymi prywatności