Pierwsze piętnastolecie Wolnego Miasta Krakowa przebiegało w warunkach zewnętrznej i wewnętrznej stabilizacji sytuacji politycznej i ustrojowej, choć odnotować należy wzburzenia z powodu ograniczania, a w efekcie likwidacji w 1826 r. autonomii uniwersyteckiej czy gwałtownych sporów między mieszczańską opozycją a będącą u władzy lokalną arystokracją (tu unieważnienie w 1827 r. wyboru na prezesa Senatu mieszczańskiego kandydata Józefa Nikorowicza i ponowne osadzenie na urzędzie autorytatywnego Stanisława Wodzickiego). Sytuacja uległa zmianie wkrótce po wybuchu 29 listopada 1830 r. powstania w Warszawie. Przez cały jego okres w Królestwie Polskim Wolne Miasto Kraków zachowywało neutralność, wydarzenia te jednak wzbudziły społeczne wrzenie i entuzjazm, dały też asumpt do wystąpień, w szczególności młodzieży, przeciwko rządom Wodzickiego, zakończonych jego rezygnacją w styczniu 1831 r. i aresztowaniem go przez studentów. W grudniu 1830 r. powołano do życia miejską gwardię narodową. W trakcie pierwszych miesięcy powstania wielu młodych ludzi udało się do Królestwa i przyłączyło do powstańczych oddziałów, Kraków zaś stał się terenem, skąd dostarczano do Królestwa broń. W marcu 1831 r. schronił się tu i dożył swych dni niedawny dyktator powstania Józef Chłopicki. Od września do listopada tegoż roku miasto było okupowane przez wojska rosyjskie ścigające polskie wojsko i uchodzące cywilne władze powstańcze. Car Mikołaj I zniósł 26 lutego 1832 r. konstytucję Królestwa Polskiego, wcielił kraj do Cesarstwa Rosyjskiego, likwidując polski sejm, armię oraz odrębny budżet. Rzeczpospolita Krakowska stała się ostatnią ostoją polskości. Odpowiedzią władz miejskich inspirowanych przez rezydentów mocarstw „opiekuńczych” na narodowowyzwoleńcze nastroje oraz powstające organizacje spiskowe było m.in. znaczne wzmocnienie ustrojowej i faktycznej pozycji utworzonej jeszcze w 1827 r. Dyrekcji Policji i jej aparatu, powołanie w 1832 r. Komitetu Cenzury, w końcu zmiany normatywne np. osłabiające pozycję wójtów miejskich (tu zmiany konstytucji w latach 1833 i 1837). Gdy nie wykonano żądania mocarstw „opiekuńczych”, aby wydalić emigrantów z dawnego Królestwa Polskiego, w 1836 r. rozpoczęła się okupacja miasta przez wojska austriackie, do których dołączyły oddziały rosyjskie i pruskie (austriacka okupacja potrwa do roku 1841). Od 1838 r. na czele nowych 5 cyrkułów ustanowionych w miejsce 11 gmin miejskich stanęli komisarze cyrkułowi będący na etatach komisarzy policji w strukturze Dyrekcji Policji. Likwidowane były resztki demokratycznych instytucji Rzeczypospolitej Krakowskiej.
