A+ A A-

Byłe miasta satelickie Krakowa

Zawartość

Mapy i plany fragmentów powierzchni Krakowa o historycznie ukształtowanej tożsamości.

Dawne samodzielne, odrębne miasta w dzisiejszych granicach miasta Krakowa (włączenie do Krakowa  miast Kazimierza i Kleparza nastąpiło na przełomie wieków XVIII i XIX,  natomiast miasta Podgórza w roku 1915).  

Byłe miasta satelickie Krakowa

    

Kleparz przy Krakowie

Plan Kleparza z 1744 roku, wyrysowany przez krakowskiego mistrza budowniczego Dominika Pucka (w przerysie – z tek Żegoty Paulego). Zaznaczony po stronie wschodniej „Grunt Biskupi” to jurydyka Biskupie, na północnym wschodzie „Grunta szpitalne S. Ducha” to jurydyka Błonie, od strony północnej „Pędzichów do XX. Zamkowych należący” to jurydyka Pędzichów oraz na północ i północny wschód „Grunta XX. do Kościoła S. Floriana” to jurydyka Szlak, to jest proboszczowska św. Floriana. Nad znajdującym się naprzeciwko Barbakanu targowiskiem zaznaczony ratusz, wyrysowane ulice: Długa (kończyła się na wysokości kościoła św. Krzyża, dzisiejszy pl. Słowiański), nieistniejąca już ul. św. św. Filipa i Jakuba, następnie Krowia (dzisiejsza św. Filipa) i Szlak (dzisiejsza Warszawska). Dzisiejszą ul. Szlak w północnej części oznaczono jako „między Pędzichowem a Pałacem”, natomiast nie zaznaczono dzisiejszej ul. Pędzichów, biegnącej na wschód od kościoła św. Krzyża, między gruntami kleparskimi a gruntami Pędzichowa. Kolorem czerwonym wyróżniono kościoły, kolorem niebieskim zbiorniki wód opadowych, zwane tu „kałużami” (Biblioteka Jagiellońska, sygn. rkps 5447, nr 5).

Mapa 1. Kleparz przy Krakowie
Mapa 1a. Kleparz przy Krakowie (dodatek)

Ze sporządzonego w 1785 roku planu pod nazwą Planta Miasta Krakowa z Przedmieściami Roku MDCCLXXXV zrobiona, znanego jako „Plan kołłątajowski” ze względu na osobę Hugona Kołłątaja, ówczesnego rektora Akademii Krakowskiej, który zlecił jego wyrysowanie; wycinek obrazujący miasto Kleparz zlokalizowane na północ od bramy Floriańskiej z Barbakanem i bramy Sławkowskiej (uwaga: plan zorientowany został nietypowo, róża wiatrów wskazuje północ w kierunku dolnego prawego rogu planu). Miasto zamykało się w kwartale wytyczonym po południowej stronie linią murów krakowskich między ulicami Szpitalną a Sławkowską, po północnej stronie granicą z jurydyką Pędzichów, biegnącą za kościołem św. Floriana, po zachodniej stronie z ul. Długą, za którą na zachód rozciągała się już jurydyka Biskupie, a po wschodniej stronie linią sięgającą po dzisiejszą ul. Zacisze (RK 1977, t. XLVIII)

Mapa 2. Kleparz przy Krakowie
Mapa 2a. Kleparz przy Krakowie (dodatek)

Kazimierz przy Krakowie wraz z miastem żydowskim

Plan miasta Kazimierza opublikowany w 1839 roku na podstawie rysunku zamieszczonego w dziele księdza Andrzeja Buchowskiego Gloria Domini, super templum…, wydanym w Krakowie w 1703 roku – strzałka w prawej dolnej ćwiartce planu wskazuje północ; czerwoną linią zaznaczono mury okalające Kazimierz „właściwy”, w sieci rzecznej widoczny przekop między korytem Wisły a korytem Wilgi, oznaczony jako „Nowe Koryto Wisły”, dający początek wyspie kazimierskiej i Nowej Wiśle, zwanej Zakazimierką, która z czasem stała się głównym korytem rzeki, a od lat 1878–1880, po zasypaniu koryta Starej Wisły i utworzeniu Plant Dietlowskich, jedynym wiślanym korytem (Biblioteka Jagiellońska, sygn Aug. 8006 M. St. Dr.).

 

Mapa 3. Kazimierz przy Krakowie wraz z miastem żydowskim

Przerys Planu Miasta Krakowa i Kazimierza pochodzącego z wydanego w 1787 roku dziełka Filipa Lichockiego (od 1794 roku prezydenta Krakowa) Dyaryusz Przyjazdu Nayjaśnieyszego Stanisława Augusta […] do stołecznego miasta Krakowa – plan sytuacyjny o charakterze przewodnika, dobrze oddający układ urbanistyczny Kazimierza i Stradomia. Wspomnienia wydarzeń konfederacji barskiej musiały być żywe, skoro pod literą „r” zaznaczono kanał, którym konfederaci w lutym 1772 roku dostali się na zamek wawelski, opanowując go i broniąc przed wojskami rosyjskimi przez prawie trzy miesiące (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. Zb. Kart. II-20).

Mapa 4. Kazimierz przy Krakowie wraz z miastem żydowskim

Plan miasta żydowskiego na Kazimierzu z pierwszych lat XIX wieku – zatem obrazujący siedlisko Żydów krakowsko-kazimierskich w ostatnich latach samodzielności miejskiej Kazimierza oraz samodzielności gminy żydowskiej w dotychczasowym jej kształcie (stan już pod zaborem austriackim, stąd nazewnictwo polskie i niemieckie). W prawej górnej części planu przy murze oddzielającym od miasta żydowskiego tereny zakonu kanoników laterańskich i kościoła Bożego Ciała, bryła kościoła przy ul. Bożego Ciała już poza rysunkiem, w lewej części planu zachowany do dzisiejszych czasów układ urbanistyczny z ul. Szeroką, synagogą Starą i dwoma cmentarzami izraelickimi (Bałaban 1931-II, s. 1).

Mapa 5. Kazimierz przy Krakowie wraz z miastem żydowskim

Więcej na s. 224-589 Tomu II

Podgórze

Pochodzący z 1847 roku plan Krakowa i Podgórza wyrysowany przez Aleksandra Kocziczkę (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. Z. kart. II-31).

Mapa 6. Podgórze.

Mapa katastralna Podgórza według stanu na rok 1849 – miasto w pełnych granicach oraz zbliżenie planu centrum (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. K. Krak. 441).

Mapa 7. Podgórze

Fragment planu – szkicu indykacyjnego Podgórza, sporządzonego w ramach katastru galicyjskiego w 1904 roku; widoczny most Franciszka Józefa I, zwany też I Mostem lub Podgórskim. Mały Rynek to obecnie pl. Bohaterów Getta – w jego rejonie w 1913 roku powstanie III Most, później nazwany mostem Krakusa (na jego miejscu dziś znajduje się most Powstańców Śląskich). W 1915 roku na tym moście symbolicznie spotkały się władze połączonych właśnie miast Krakowa i Podgórza (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. KPK 95).

Mapa 8. Podgórze

Więcej na s. 592-671 Tomu II

Archiwum Narodowe w Krakowie
Urząd Miasta
Bbilioteka Jagielońska
Zarządzaj ustawieniami dotyczącymi prywatności