Witkowice

 Dawna wieś po lewej stronie Wisły, obecnie w północnej części miasta Krakowa,  około 5 km od jego centrum, nad Prądnikiem (Białuchą), przy starym trakcie  do Miechowa (dzisiejsza ulica Dożynkowa), sąsiadująca z leżącymi do dziś poza  granicą Krakowa Zielonkami i Bibicami oraz z Prądnikiem Czerwonym, Górką Narodową  i Prądnikiem Białym. Powiązana z Górką Narodową, także administracyjnie, o czym dalej.

   W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej z 1350 roku, nazwa wsi została zapisana  w brzmieniu Withcowicze. W innych dawnych zapiskach w postaciach: Withkowicze (1464),  Wythkowycze (1470), Witkowicze (XVIIII wiek). Nazwa pochodząca od nazwy osobowej „Wit”.

   Wieś przez wieki niezmiennie należała do parafii pw. Narodzenia Najświętszej Maryi  Panny w Zielonkach. W połowie XIX wieku przyjęła godło pieczętne w postaci snopka  ze  skrzyżowanymi kosą i grabiami.

   Witkowice uzyskały lokację na prawie niemieckim w 1440 roku, za czasów Władysława  Warneńczyka, która została powtórzona w 1464 roku za panowania Kazimierza Jagiellończyka.  Wytyczono wówczas centrum w rejonie dzisiejszej ulicy Dożynkowej oraz przeprowadzono niwowy  rozłóg pól. Pod koniec XIX wieku odnotowywano nazwy pól: Zadęby dzielące się na Mogiłki  i Niwy, Zakamień, Zapadoły, Ogrody, pastwisko na Ostrogórze, cmentarz na Za Dębami.

   Historycznie wieś była własnością duchowną, prawdopodobnie podarowaną krakowskiej kapitule  katedralnej przez Wita, proboszcza krakowskiego, żyjącego w pierwszej połowie XIII wieku,  gdy Witkowice były jeszcze częścią Prądnika Białego. W rękach kapituły pozostawała  do sekularyzacji  w 1783 roku. Nad doliną Prądnika wybudowano dwór kapitulny, około 1670 roku  wzbogacony kaplicą pw. św. Magdaleny. W ramach Twierdzy Kraków wybudowano tu  prochownię  (wybuchła w 1927 roku), w 1919 roku powstał szpital dla dzieci dotkniętych jaglicą.

   Przed trzecim rozbiorem gromada Witkowice należała do powiatu krakowskiego, po  roku 1795 znalazła się jako gmina w austriackim cyrkule krakowskim. Od roku 1815 w Rzeczypospolitej Krakowskiej ze statusem gromady w ramach gminy okręgowej Modlnica, od 1838 roku dystryktu Balice. Po upadku Rzeczypospolitej Krakowskiej wieś powróciła jako gromada (od 1856 roku gmina) pod zabór austriacki. W roku 1866 Witkowice znalazły się w powiecie krakowskim, stanowiąc gminę jednostkową, jednak od 1871 roku zostały wcielone do wspólnej gminy wielowioskowej Prądnik Biały złożonej z wsi Prądnik Biały, Witkowice i Górka Narodowa. Z tej gminy w roku 1902 wystąpiły Witkowice i Górka Narodowa, tworząc wspólną gminę dwuwioskową Witkowice z Górką Narodową. Stan ten przetrwał do 1934 roku, kiedy to obie wsie, tym razem jako wspólna gromada, weszły w skład gminy zbiorczej Zielonki.

   W roku 1941 znajdujące się w okupacyjnym departamencie i powiecie krakowskim Generalnego Gubernatorstwa Witkowice (liczące wówczas wraz z Górką Narodową 4,52 km², w tym Witkowice 3,03 km², i 3850 mieszkańców) włączone zostały do granic Krakowa, do jego VIII obwodu administracyjnego, jako XXXIX dzielnica katastralna miasta.

   Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej IV Prądnik Biały.

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902:

Witkowice, wieś, leży w okolicy falistej, nad dopływem Białuchy zwanym Bibiczką. Liczy 41 domów i 290 mieszkańców (5 izraelitów). Za Długosza miała ta kapitulna wieś dobry dworzec, role w trzech częściach, 8 łanów kmiecych, karczmę z rolą, 5 zagród bez roli, gaje, zarośla i 4 sadzawki. W 1581 roku miała 12 półłankowych kmieci, 1 czynszownika, 4 zagrody bez roli, 1 komornika z bydłem, 9 komorników bez bydła, przekupnia, dudę, 9 piekarek.