A+ A A-
Tom:
strona:

Tradycyjna nazwa miasta

  Otwieramy tu część albumu dotyczącą innych znaków sformalizowanych. Przypomnijmy: spośród symboli miasta przedstawiliśmy już pięć – zgodnie z decyzją władz samorządowych z roku 2002 – symboli oficjalnych (herb, pieczęć, barwy, chorągiew i flagę), teraz kolej na kolejną grupę: symbole już nie oficjalne (a więc nieobjęte przywołaną uchwałą), lecz formalnie uregulowane w innym trybie. Są to: tradycyjna nazwa miasta, zapis hejnału oraz logo miasta. Łączy je to, że są unormowane uchwałami Rady Miasta Krakowa lub prezydenckimi zarządzeniami, a nadto wszystkim trzem nadano prawną szatę znaków towarowych w rozumieniu Ustawy z 2000 r. Prawo własności przemysłowej, posiadają więc stosowne świadectwa ochronne Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej. Na każdorazowe używanie ich przez osoby trzecie konieczne jest uzyskanie zgody krakowskiego samorządu. Do tej kategorii należy tradycyjna nazwa, którą jest „Stołeczne Królewskie Miasto Kraków”.

  W krakowskiej katedrze 20 czerwca 1320 roku gnieźnieński biskup Janisław koronował Władysława Łokietka na władcę dopiero co zjednoczonego pod jego berłem państwa. Oto Kraków stał się stolicą Królestwa Polskiego: tu koronowano króla, tu na wzgórzu wawelskim funkcjonowała królewska siedziba. Był do 1386 r. (koronacja Władysława Jagiełły, unia z Litwą) stolicą Królestwa Polskiego, następnie w latach 1386–1569 stolicą Korony Królestwa Polskiego, wreszcie od roku 1569 (polsko-litewska unia lubelska) – stolicą Rzeczypospolitej Obojga Narodów, aż do ostatnich lat okresu staropolskiego znaczonego Sejmem Czteroletnim i rychło po nim upadkiem państwa. Warto przy tym zauważyć, że rok 2020 to nie tylko jubileusz 30-lecia odrodzonego samorządu, ale też jubileusz 700-lecia narodzin krakowskiej stołeczności.

(180) Początek krakowskiej „stołeczności i królewskości” na grafice Kazimierza Alchimowicza
Koronacja Władysława Łokietka 20 stycznia 1320 r. – ceremonii tej dokonał w katedrze
na Wawelu arcybiskup gnieźnieński Janisław („Tygodnik Ilustrowany” 1920, nr 4, s. 67)
(180) Początek krakowskiej „stołeczności i królewskości” na grafice Kazimierza Alchimowicza Koronacja Władysława Łokietka 20 stycznia 1320 r. – ceremonii tej dokonał w katedrze na Wawelu arcybiskup gnieźnieński Janisław („Tygodnik Ilustrowany” 1920, nr 4, s. 67)

  Mówimy o czasach, gdy nie dekretowało się, że oto z daną chwilą jakieś miasto staje się stolicą. Inne było rozumienie „stołeczności”, na które składało się równoczesne występowanie kilku podstawowych, decydujących cech. Jakie to zatem cechy decydowały, że Kraków w naturalny sposób, bez wydawania aktu prawnego w tej sprawie, uznawany był za stolicę i po prostu nią był? Wyliczenie tych elementów stołeczności od razu połączmy ze wskazaniem, kiedy one w przypadku Krakowa wygasały. Zatem:

siedziba króla i jego dworu, a ściślej główna siedziba – ówcześnie królowie z dworem częściej wędrowali między różnymi rezydencjami, niż stacjonowali w jednym miejscu; od czasów późnopiastowskich główną siedzibą przez wieki był Wawel, dopiero w roku 1609 Zygmunt III Waza wyjechał na Litwę i do Krakowa już nie powrócił; Wawel z pozycji głównej królewskiej siedziby stał się jedną z rezydencji, a do roli siedziby głównej awansowała War

szawa, lepiej położona dla realizacji polityki w kierunku rosyjskim i nadbałtyckim;

miejsce koronacji królów, którym Kraków (ściślej katedra wawelska) był od czasów Władysława Łokietka; ostatnia koronacja, Augusta III, miała miejsce na Wawelu w 1734 r. (Stanisław August Poniatowski otrzymał koronę już w Warszawie w roku 1764);

miejsce przechowywania insygniów koronnych, które spoczywały w skarbcu na Wawelu aż do roku 1795, kiedy to zrabowane przez Prusaków bezpowrotnie przepadły;

miejsce pogrzebów królewskich, którym była katedra wawelska ze swoją królewską nekropolią; ostatni królewski pogrzeb na Wawelu odbył się w 1734 r., gdy chowano Jana III, Marię Kazimierę i Augusta II;

siedziba archiwum koronnego, które do 1763 r. było zlokalizowane w Krakowie jako Archiwum Skarbca Koronnego czy Archiwum Koronne Krakowskie (wraz z Zygmuntem III Wazą Kraków opuściła w 1609 r. tylko kancelaria królewska);

miejsce odbywania sejmów, które zwoływano w różnych miastach, w tym i Krakowie, do roku 1569, kiedy to na stałe miejsce zwoływania sejmów walnych wyznaczono Warszawę; ostatni sejm zwyczajny odbył się w Krakowie w 1603 r.;

miejsce przyjmowania hołdów lennych, z których dwa ostatnie (hołdy pruskie) odbyły się w Krakowie w latach 1525 i 1550; kolejny – w roku 1569 – odbył się już w Lublinie, a kolejne od 1578 r. miały miejsce w Warszawie.

  Nieuprawnionym uproszczeniem jest twierdzenie, że oto Zygmunt III Waza przeniósł stolicę z Krakowa do Warszawy. Mamy do czynienia z długotrwałym procesem „wygaszania” krakowskiej stołeczności, rozpoczętym ok. połowy XVI w., w niektórych aspektach zrealizowanym z początkiem XVI w., a w innych dopiero ok. połowy wieku XVIII. Wiązało się to ze zmianą granic państwa (Kraków stał się miastem na południowych peryferiach) oraz przeorientowaniem

 w geopolityce, o czym już wspomniano. Takie były fakty, natomiast formalnie rzecz biorąc, nigdy nie było aktu, który odbierałby Krakowowi przymiot stołeczności, a nadawał go Warszawie. O pierwszym uznaniu Warszawy za stolicę można mówić, i to nie we wszystkich aspektach, dopiero na gruncie ustaw sejmu grodzieńskiego z 1793 r. Z tego formalnego punktu widzenia Kraków zachował przymiot stołeczności aż do roku 1795, czyli III rozbioru i utraty przez Rzeczpospolitą państwowości.

  Kraków pełnił stołeczną funkcję formalnie przez 475 lat, natomiast faktycznie przez niespełna trzy wieki. Nas jednak mniej interesuje tutaj historyczny okres, w którym bezdyskusyjnie był on stolicą, lecz czas późniejszy, gdy stolicą przestawał i wreszcie przestał być. Jest pewnym paradoksem, że Kraków zaczął dbać o eksponowanie swojej stołeczności, gdy zaczął ją tracić lub wręcz już utracił. Niebagatelnym przykładem niech będzie wprowadzenie przez rajców w 1621 r. na stałe do herbu miasta korony królewskiej, a w roku 1661 orła w koronie. Analogicznie rzecz się ma z pieczęciami miasta: z końcem XVI w. wprowadzono do herbowej pieczęci królewskie berło i miecz – co prawda to podkreślenie stołeczności nie przyjęło się na dłużej, ale do rozwiniętej nazwy miasta na trwałe został wprowadzony wówczas predykat „stołeczności” (widać to w otokach kolejnych pieczęci). W roku 1792, na gruncie ustaw o miastach Sejmu Czteroletniego, potwierdzono, że miasto może używać w swojej nazwie, zatem i na pieczęciach, predykatu „stołeczne”.

  Wkrótce, bo już wraz z zaborem w 1795 r., problem „stołeczności” zdezaktualizuje się, w pełni przejdzie w obszar historii i co najwyżej historycznej tradycji. Po burzliwych ustrojowo dekadach pierwszej połowy XIX w. potrzeba zachowania tradycji odżyła i zmaterializowała się u zarania okresu autonomii galicyjskiej i tworzenia krakowskiego samorządu w nowoczesnym już kształcie. Oto w przygotowanym w 1866 r. Tymczasowym Statucie Gminy jako nazwę

 miasta przyjęto „Stołeczne Królewskie Miasto Kraków”, którą przedstawiono cesarzowi austriackiemu do zatwierdzenia, a Franciszek Józef I ją zatwierdził. Dopuścił zatem w monarszej łaskawości, aby miasto niestołeczne nazywało się oficjalnie stołecznym, a gdy to uczynił, tym samym zgodził się, aby w nazwie tego austriackiego wówczas miasta brzmiało echo dawnej Rzeczypospolitej, wrogiej i zawłaszczonej. Raczej tego nie przemyślał…

  W ten sposób nazwa Krakowa, ze „stołecznością i królewskością”, czyli elementami wywiedzionymi z tradycji, zyskała ponownie status oficjalny, urzędowy i zaczęła tym samym być powszechnie stosowana. Utwierdzono ją w kolejnym statucie gminnym w 1901 r., a że statut ten obowiązywał do lat 30. XX w., nazwa przetrwała aż do okupacji niemieckiej w 1939 r.

  W czasie okupacji w maju 1940 r. starosta miejski wydał okólnik, w którym podał: W pismach projektowanych i sporządzanych przez polskich urzędników pojawia się stale określenie: „stołeczne królewskie miasto Kraków”. Stwierdzam, że Kraków jest obecnie stolicą Generalnego Gubernatorstwa Polski i zabraniam dalszego używania powyżej zakwestionowanego określenia. Pod okupacją niemiecką oficjalna nazwa brzmiała „Miasto Kraków”.

  W pierwszym, bezpośrednio pookupacyjnym okresie próbowano powrócić do rozwiązań przedwojennych, także w zakresie nazewnictwa miasta, jednak szybko ustabilizowano urzędową nazwę „Miasto Kraków” – dla krakowskiej „stołeczności i królewskości” w Polsce Ludowej miejsca nie było. Dopiero przemiany ustrojowe lat 1989/1990 stan ten zmieniły. W uchwalonym przez Radę Miasta Krakowa w 1991 r. Statucie Miasta Krakowa zapisano: Miasto Kraków zgodnie z tradycją zachowuje nazwę Stołecznego Miasta Krakowa. Z niewyjaśnionych przyczyn zrezygnowano, albo mniej świadomie pominięto, predykat „królewskości”. Skorygowano to już w roku 1996, gdzie w nowym Statucie Miasta pojawił się zapis: Miasto Kraków zgodnie z tradycją zachowuje nazwę Stołeczne Królewskie Miasto Kraków.

Używa również nazwy skróconej Miasto Kraków. Zapis ten obowiązuje do dziś.

  W 2009 r. poddano tradycyjną nazwę „Stołeczne Królewskie Miasto Kraków” specjalnej ochronie prawnej opartej o przepisy ustawy Prawo własności przemysłowej – Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej uznał tę nazwę za zastrzeżony znak towarowy, wydając stosowne świadectwo ochronne. W praktyce oznacza to, że na użycie tej nazwy dla własnych celów przez podmioty trzecie konieczna jest zgoda władz miejskich. Kwestie te są poddane regulacji miejskiej, w tym aktualnie obowiązującemu zarządzeniu Prezydenta Miasta z 2018 r. w sprawie zasad zarządzania znakami towarowymi.

  W powyższym opisie skoncentrowano się na „stołeczności” Krakowa jako atrybucie o wiele bardziej złożonym niż „królewskość” naszego miasta. Pierwotnie ten drugi termin oznaczał, że miasto było założone przez władcę (króla lub księcia) oraz było jego własnością (ściślej własnością aktualnie panującego). Z czasem atrybut ten nabrał dla Krakowa kolejnych, dopełniających znaczeń, związanych z takimi pojęciami, jak „siedziba królów”, „miejsce królewskich koronacji”, „nekropolia królewska”. Wszystkie te wymienione elementy powodują, że krakowska „królewskość” była i jest bezproblemowa, zarówno w sferze historycznych faktów, jak i symbolicznego, osadzonego w tradycji odbioru.

  Przedstawiona dalej ikonografia obrazuje eksponowanie krakowskiej „stołeczności” i „królewskości” od schyłku tej pierwszej po czasy współczesne. Ze względów praktycznych, związanych z przejrzystością materiału, nie zastosowano tu układu chronologicznego, lecz pogrupowano przykłady według charakteru źródeł (zob. il. 181–215).

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” W GRAFICE

(181–182) Z wydanego w 1618 r. w Kolonii przez Georga Brauna i Fransa Hogenberga tomu dzieła Civitates orbis terrarum (Atlas miast świata), widok
Krakowa oraz powiększenie fragmentu tego widoku z napisem: CRACOVIA METROPOLIS REGNI POLONIAE
(Kraków stolica Królestwa Polskiego) (ANK, sygn. 29/663/517)
(181–182) Z wydanego w 1618 r. w Kolonii przez Georga Brauna i Fransa Hogenberga tomu dzieła Civitates orbis terrarum (Atlas miast świata), widok Krakowa oraz powiększenie fragmentu tego widoku z napisem: CRACOVIA METROPOLIS REGNI POLONIAE (Kraków stolica Królestwa Polskiego) (ANK, sygn. 29/663/517)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” W GRAFICE
 
(183) Akwarela nieznanego autora Posłowie w strojach wojewódzkich oraz herby województw i ziem Rzeczypospolitej, namalowana w 1776 r. lub później – zwraca uwagę centralne usytuowanie herbu Krakowa w tym ogólnopaństwowym kontekście; pod herbem podpis: Stary herb Stołecznego Miasta Krakowa (ANK, sygn. 29/671/1798)
(184) Tondo Gustawa Lindquista Widok Krakowa, Kazimierza i Podgórza w otoczeniu herbów, darowany Towarzystwu Strzeleckiemu w 1863 r. – w centralnych punktach herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów i herb Krakowa, usytuowany w pozycji „stołecznej”, w otoku herby ziem Korony i Litwy oraz rodów panujących (MK, nr inw. II/121)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” W GRAFICE

(185) Akwarela Jeszcze Polska nie zginęła! – tablica z Albumu herbów polskich autorstwa Kajetana Saryusz-Wolskiego, namalowana w 1924 r. lub
później; pod godłem Rzeczypospolitej Polskiej herby miast reprezentujących trzy byłe zabory, umiejscowione w szyku eksponującym Kraków, w domyśle
historyczną, a w sensie duchowym może i rzeczywistą stolicę Polski (BN, sygn. A.5851/G.XX/I-46)
(185) Akwarela Jeszcze Polska nie zginęła! – tablica z Albumu herbów polskich autorstwa Kajetana Saryusz-Wolskiego, namalowana w 1924 r. lub później; pod godłem Rzeczypospolitej Polskiej herby miast reprezentujących trzy byłe zabory, umiejscowione w szyku eksponującym Kraków, w domyśle historyczną, a w sensie duchowym może i rzeczywistą stolicę Polski (BN, sygn. A.5851/G.XX/I-46)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” W GRAFICE

(186) Karta tytułowa założonej w 1621 r. księgi miejskiej zatytułowanej Księga wpisów przesławnego senatu miasta krakowskiego, stolicy Królestwa
Polskiego; oprócz podkreślania w tytułach ksiąg (i nie tylko) stołeczności rangę miasta eksponowano łączeniem herbu Krakowa
z godłem Polski lub Polski i Litwy (ANK, sygn. rkps 459)
(186) Karta tytułowa założonej w 1621 r. księgi miejskiej zatytułowanej Księga wpisów przesławnego senatu miasta krakowskiego, stolicy Królestwa Polskiego; oprócz podkreślania w tytułach ksiąg (i nie tylko) stołeczności rangę miasta eksponowano łączeniem herbu Krakowa z godłem Polski lub Polski i Litwy (ANK, sygn. rkps 459)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” NA DOKUMENTACH

(187) Karta tytułowa księgi miejskiej z 1702 r. zatytułowanej Regestr Okupu Miasta Stołecznego Krakowa Gdy Król I.M. Szwedzki z Woyskiem
Swoim przeprawiwszy się przez Wisłę od Kazimierza w dzień S. Wawrzyńca że mu prętko Bramy nieotworzono…; miasto w upadku, ograbione
okupem, ale stołeczność eksponowana – boso, ale w ostrogach! (ANK, sygn. rkps. 2949)
(187) Karta tytułowa księgi miejskiej z 1702 r. zatytułowanej Regestr Okupu Miasta Stołecznego Krakowa Gdy Król I.M. Szwedzki z Woyskiem Swoim przeprawiwszy się przez Wisłę od Kazimierza w dzień S. Wawrzyńca że mu prętko Bramy nieotworzono…; miasto w upadku, ograbione okupem, ale stołeczność eksponowana – boso, ale w ostrogach! (ANK, sygn. rkps. 2949)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” NA DOKUMENTACH

(188) Dokument pergaminowy wystawiony w 1727 r., w którym BURMISTRZ Y CAŁA RADA STOŁECZNEGO MIASTA KRAKOWA
zatwierdzili artykuły (statut) jaglarzy krakowskich – Rada Miejska konsekwentnie w aktach urzędowych nazywa sama siebie radą miasta stołecznego;
pieczęć zob. il. 070 (ANK, sygn. perg. 830)
(188) Dokument pergaminowy wystawiony w 1727 r., w którym BURMISTRZ Y CAŁA RADA STOŁECZNEGO MIASTA KRAKOWA zatwierdzili artykuły (statut) jaglarzy krakowskich – Rada Miejska konsekwentnie w aktach urzędowych nazywa sama siebie radą miasta stołecznego; pieczęć zob. il. 070 (ANK, sygn. perg. 830)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” NA DOKUMENTACH

(189) Przód okładziny księgi miejskiej z 1791/1792 r. zatytułowanej Księga mieszczan miasta stołecznego Krakowa possessye mających… – to założony
w oparciu o ustawę Sejmu Czteroletniego z marca 1791 r. o miastach spis mieszkańców mających prawo wybierania władz miejskich; reprezentacja
Krakowa wyjednała wówczas u władz Rzeczypospolitej prawo używania tradycyjnej nazwy „miasto stołeczne” (ANK, sygn. rkps 1434)
(189) Przód okładziny księgi miejskiej z 1791/1792 r. zatytułowanej Księga mieszczan miasta stołecznego Krakowa possessye mających… – to założony w oparciu o ustawę Sejmu Czteroletniego z marca 1791 r. o miastach spis mieszkańców mających prawo wybierania władz miejskich; reprezentacja Krakowa wyjednała wówczas u władz Rzeczypospolitej prawo używania tradycyjnej nazwy „miasto stołeczne” (ANK, sygn. rkps 1434)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” NA DOKUMENTACH

(190) Przód okładziny księgi miejskiej z 1791/1792 r. zatytułowanej Przyjęcia prawa miejskiego. Księga miasta stołecznego Krakowa… – to mający
umocowanie w ustawie Sejmu Czteroletniego z marca 1791 r. o miastach spis osób przyjętych w poczet obywateli Krakowa; tu także (zob. il. 189) skorzystano
z potwierdzonej przez władze centralne możliwości używania w nazwie miasta predykatu „stołeczne” (ANK, sygn. rkps 1435)
(190) Przód okładziny księgi miejskiej z 1791/1792 r. zatytułowanej Przyjęcia prawa miejskiego. Księga miasta stołecznego Krakowa… – to mający umocowanie w ustawie Sejmu Czteroletniego z marca 1791 r. o miastach spis osób przyjętych w poczet obywateli Krakowa; tu także (zob. il. 189) skorzystano z potwierdzonej przez władze centralne możliwości używania w nazwie miasta predykatu „stołeczne” (ANK, sygn. rkps 1435)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” NA DOKUMENTACH

(191) Karta tytułowa jednej z urzędowych broszur władz miejskich, w których publikowano Tymczasowy Statut Gminny dla Stoł. Król. Miasta
Krakowa z dnia 1 kwietnia 1866 – tu wydanie z 1887 r. (obowiązywał do roku 1901); akt ten, zatwierdzony przez cesarza, zawierał postanowienie
o zatrzymaniu nazwy „stołecznego królewskiego miasta Krakowa” (ANK, sygn. Bibl. 2592)
(191) Karta tytułowa jednej z urzędowych broszur władz miejskich, w których publikowano Tymczasowy Statut Gminny dla Stoł. Król. Miasta Krakowa z dnia 1 kwietnia 1866 – tu wydanie z 1887 r. (obowiązywał do roku 1901); akt ten, zatwierdzony przez cesarza, zawierał postanowienie o zatrzymaniu nazwy „stołecznego królewskiego miasta Krakowa” (ANK, sygn. Bibl. 2592)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” NA DOKUMENTACH
(192–193) Pismo prezydenta Mieczysława Kaplickiego z maja 1935 r. z podziękowaniem za pomoc w organizacji uroczystości pogrzebowych marszałka Józefa Piłsudskiego – widoczny prezydencki papier firmowy oraz ceremonialna prezydencka pieczęć z nazwami: Stoł. Król. Miasta Krakowa; stempel tej pieczęci zob. il. 416 (MNK, nr inw. R 1902)
(194) Exlibris Prezydenta Stoł. Król. Miasta Krakowa – urzędowa pamiątka z dawnej biblioteki magistrackiej, rozproszonej w trakcie okupacji niemieckiej; exlibris ten znany jest z pozycji książkowych wydanych w latach 1922–1928, czyli za prezydentury Jana Kantego Federowicza oraz Karola Rollego (AZ UMK, Biblioteka 557)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” NA DOKUMENTACH

(195) Dyplom srebrnego medalu „Cracoviae Merenti” nadanego przez Radę Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa w 1995 r. Andrzejowi Wajdzie
i Krystynie Zachwatowicz-Wajdzie; tradycyjnej nazwy miasta użyto także w nazwach funkcji i urzędu przy podpisach (z zasobów UMK)
(195) Dyplom srebrnego medalu „Cracoviae Merenti” nadanego przez Radę Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa w 1995 r. Andrzejowi Wajdzie i Krystynie Zachwatowicz-Wajdzie; tradycyjnej nazwy miasta użyto także w nazwach funkcji i urzędu przy podpisach (z zasobów UMK)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” NA DOKUMENTACH

(196) Dyplom honorowego obywatelstwa Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa, godności nadanej uchwałą Rady Miasta Krakowa w 2012 r.
prof. Władysławowi Bartoszewskiemu (widoczny podpis laureata z dnia wręczenia dyplomu); jako pieczęci użyto odcisku „opłatkowego” kopii
najstarszej pieczęci miasta i rady miejskiej – zob. il. 347 (z zasobów UMK)
(196) Dyplom honorowego obywatelstwa Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa, godności nadanej uchwałą Rady Miasta Krakowa w 2012 r. prof. Władysławowi Bartoszewskiemu (widoczny podpis laureata z dnia wręczenia dyplomu); jako pieczęci użyto odcisku „opłatkowego” kopii najstarszej pieczęci miasta i rady miejskiej – zob. il. 347 (z zasobów UMK)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” NA DOKUMENTACH

(197) Dyplom honorowego obywatelstwa Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa, godności nadanej uchwałą Rady Miasta Krakowa w 2019 r. twórcy
krakowskiej kardiochirurgii, prof. Antoniemu Dziatkowiakowi; pieczęcią miasta Krakowa jest tutaj odcisk kopii najstarszej pieczęci miasta i rady miejskiej
– zob. il. 347 (z zasobów UMK)
(197) Dyplom honorowego obywatelstwa Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa, godności nadanej uchwałą Rady Miasta Krakowa w 2019 r. twórcy krakowskiej kardiochirurgii, prof. Antoniemu Dziatkowiakowi; pieczęcią miasta Krakowa jest tutaj odcisk kopii najstarszej pieczęci miasta i rady miejskiej – zob. il. 347 (z zasobów UMK)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” NA PIECZĘCIACH

(198–199) Pieczęć miasta Krakowa z końca XVI w. w użytkowaniu rady miejskiej, tutaj przy dokumencie pergaminowym z 1611 r., w którym rajcowie potwierdzili niektóre przepisy statutowe cechu kichlarzy (piernikarzy) krakowskich. W otoku pieczęci napis: SIGILVM CRACOVIAE METROPOLIS REGNI POLONIAE (pieczęć Krakowa stolicy Królestwa Polskiego); dla podkreślenia „stołeczności i królewskości” dodano po bokach tarczy herbowej berło i miecz, co jednak się na dłużej nie przyjęło – zob. il. 064 (ANK, sygn. 29-169-2)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” NA PIECZĘCIACH

(200–201) Pieczęć wielka miasta używana od 1624 r., tutaj przy dokumencie pergaminowym z 1635 r. dotyczącym poświadczenia ugody między klasztorem Norbertanek na Zwierzyńcu a miastem Krakowem w sprawie granic posiadłości zwierzynieckich i miasta. W otoku pieczęci napis: SIGILLVM CIVITATES CRACOVIAE METROPOLIS REGNI POLONIAE (pieczęć miasta Krakowa stolicy Królestwa Polskiego) – zob. il. 066 (ANK, sygn. perg. 762)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” NA PIECZĘCIACH
(202–203) Na mocy ustaw Sejmu Czteroletniego Kraków otrzymał w 1792 r. miano „miasta wydziałowego”, tj. będącego siedzibą wydziału sądowego, dodatkowo w uznaniu tradycji przyznano mu prawo posługiwania się predykatem „stołeczne” – tu odzwierciedlenie tego na pieczęci magistrackiej sporządzonej w 1792 r. Była to pierwsza pieczęć władz krakowskich, na której stołeczność wyrażona została w języku polskim. Tu widoczny wizerunek stempla o średnicy 68 mm oraz jego zwierciadlanego odbicia z napisem w otoku: MAGISTRAT MIASTA STOŁECZNEGO I WYDZIAŁOWEGO KRAKOWA (ANK, sygn. T 268)
(204) Po otrzymaniu przez miasto w 1866 r. tymczasowego statutu wprowadzono urzędową nazwę „Stołeczne Królewskie Miasto Kraków”; tu wyraz tego na pieczęci magistrackiej, o średnicy 30 mm, sporządzonej w początkowym okresie doby autonomicznej – wizerunek zwierciadlanego odbicia stempla z napisem w otoku; MAGISTRAT STOŁ. KRÓL. MIASTA KRAKOWA (ANK, sygn. T 261)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” NA PIECZĘCIACH
(205–206) Zwierciadlane odbicie stempla pieczęci radzieckiej Krakowa z przełomu XIX i XX w. – średnica 29 mm, w otoku napis: RADA STOŁ. KRÓLEWSKIEGO MIASTA KRAKOWA, używana też po roku 1918 (zob. il. 359) – oraz papierowa naklejka w kształcie pieczęci miasta (tzw. zalepka) o średnicy 30 mm z napisem w otoku: MAGISTRAT STOŁ. KRÓL. MIASTA KRAKOWA, służąca głównie do zaklejania kopert z dokumentami ekspediowanymi pocztą, stosowana w pierwszych dwóch dekadach XX w. (MK, nr inw. MHK 3742/III oraz ANK, sygn. Kr 4562)
(207) Zwierciadlane odbicie stempla pieczęci miasta wykonanej według wzoru wprowadzonego uchwałą Rady Miasta Krakowa z 2002 r. w sprawie symboli, średnica 35 mm, w otoku napis: STOŁECZNE KRÓLEWSKIE MIASTO KRAKÓW – ta pieczęć z tradycyjną nazwą miasta nie jest stosowana w codziennym urzędowaniu, lecz wyłącznie dla celów ceremonialnych – zob. il. 075 (z zasobów UMK)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” NA MEDALACH
(208–209) Wybity w 1633 r. medal koronacyjny króla Władysława IV autorstwa Hansa Riegera, wykonany w złocie, średnica 56 mm. Na awersie portret króla, na rewersie panorama Krakowa, nad nią napis: CRACOVIA POLONIAE METROPOLIS (Kraków Polski Stolica); u dołu napis łaciński, w tłumaczeniu: W tym mieście Najjaśniejszy Król Władysław IV d. 6 lutego 1633 r. koronowany jest (MNK, nr inw. VII-Md-231)
(210–211) Wybity w 1787 r. medal dziękczynny, upamiętniający dar króla Stanisława Augusta Poniatowskiego dla Krakowa w postaci corocznego czynszu dla poratowania ciężkiej sytuacji miasta, autorstwa Jana Filipa Holzhaeussera, wykonany w srebrze, średnica 40 mm. Na awersie podobizna króla, na rewersie napis łaciński: SUBLEVANDAE URBI CRACOVIAE PRISCAE METROPOLI POLONIAE E PROPRIIS REDITIBUS CONCESSIT S[TANISLAUS] A[UGUSTUS] R[EX] ANNUUM CENSUM, A[NNO] MDCCLXXX VII (Ku poprawie [stanu] miasta Krakowa, dawnej stolicy Polski, Stanisław August król przekazał roczny czynsz z własnych przychodów, w roku 1787) (MNK, nr inw. VII-Md-1247)

 

TRADYCYJNA „STOŁECZNOŚĆ I KRÓLEWSKOŚĆ ” NA MEDALACH
(212–213) Okolicznościowy medal wybity przez Radę Miasta Krakowa w 2011 r. w związku z jubileuszem 20-lecia ustanowienia samorządowych dzielnic Krakowa. Na awersie tego medalu nad panoramą Krakowa i jego herbem tradycyjna nazwa miasta: STOŁECZNE KRÓLEWSKIE MIASTO KRAKÓW, na rewersie zarys granic miasta z podziałem na 18 dzielnic samorządowych i ich wyszczególnienie (z zasobów UMK)
(214–215) Medal z napisem na awersie: NAGRODA STOŁECZNEGO KRÓLEWSKIEGO MIASTA KRAKOWA – Nagroda Miasta Krakowa, przyznawana od 1933 r., następnie także po wojnie, w aktualnym kształcie od roku 1994, przez prezydenta miasta na wniosek specjalnej Komisji Nagród w trzech dziedzinach: nauki i techniki, kultury i sztuki oraz sportu; dziedziny te wymieniono na rewersie medalu (z zasobów UMK)
Archiwum Narodowe w Krakowie
Urząd Miasta
Bbilioteka Jagielońska
Zarządzaj ustawieniami dotyczącymi prywatności