Rakowice

Dawna wieś po lewej stronie Wisły, obecnie w północnej części miasta Krakowa,  około 3 km od jego centrum, przy starym trakcie do Proszowic i Wiślicy, sąsiadująca  z Prądnikiem Czerwonym, Bieńczycami, Czyżynami oraz Dąbiem i Grzegórzkami  (odpowiednio od lat 1911 i 1910 z Krakowem), jak też z Olszą.

  W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej z 1244 roku, nazwa wsi została zapisana  w brzmieniu  cum Rachouiz. W innych dawnych zapiskach w postaciach: Racouice (1355), Rakouicze (1440), Racowicze  (1463), Rakowicze (1470), Rakowice (1763). Nazwa wsi pochodząca od nazwy osobowej „Rak”.

  W okresie do przyłączenia do miasta Krakowa wieś nieprzerwanie należała do parafii  pw. św. Mikołaja w Krakowie. W godle wsi uwidocznionym na XIX-wiecznym tłoku pieczętnym  przedstawienie raka.

  Nieznana z daty lokacja wsi wytyczyła centrum w rejonie dzisiejszej ulicy Pilotów, dokonano  też łanowego rozłogu pól. W połowie XIX wieku odnotowywano nazwy pól i rejonów  wsi: Za Młynem, Za Jeziorkiem, Morgi.

  Historycznie wieś była własnością książęco-królewską. Pozostawała w rękach panujących  pod administracją wielkoprządców krakowskich do końca I Rzeczypospolitej. Znajdowały się  tu folwark i dwór królewski (między dzisiejszymi ulicami Boczną i Pijarów), jak też młyn zwany  Rakowickim. Od początku XVI wieku gospodarowali tu dzierżawcy, wśród nich Andrzej  Kościelecki, żupnik i podskarbi wielki koronny, oraz Jost Ludwik Decjusz, rajca i burmistrz  Krakowa. Na początku XX wieku powstały w Rakowicach obiekty klasztoru Pijarów, w latach  1912–1913 wybudowano nowoczesne lotnisko, w 1923 roku wzniesiono przy granicy  z Czyżynami obiekty spółki Łuszczarnie i Młyny Krakowskie.

  Przed trzecim rozbiorem gromada Rakowice należała do powiatu krakowskiego, po  roku 1795 znalazła się jako gmina w austriackim cyrkule krakowskim. W okresie   Księstwa Warszawskiego  wieś miała odrębny status gromadzki w ramach departamentu i powiatu krakowskiego.  W 1815 roku Rakowice weszły w granice państwa-miasta Rzeczypospolitej Krakowskiej  jako gromada w składzie gminy obwodowej Mogiła, od roku 1838 dystryktu Mogiła. W roku  1846 wieś powróciła jako gromada (od 1856 roku gmina) pod zabór austriacki. W okresie autonomii  galicyjskiej, od 1866 roku, miała nadal status jednowioskowej gminy (gminy jednostkowej)  w ramach powiatu krakowskiego. To gminne usytuowanie Rakowic przetrwało do czasów  II Rzeczypospolitej, do roku 1933. W 1934 roku dotychczasowa gmina Rakowice przekształcona  została w gromadę w ramach wielowioskowej gminy zbiorczej Prądnik Czerwony.

  W roku 1941 znajdujące się w okupacyjnym departamencie i powiecie krakowskim Generalnego  Gubernatorstwa Rakowice (liczące wówczas 2,72 km² i 4600 mieszkańców) włączone  zostały do granic Krakowa, do jego VIII obwodu administracyjnego, jako XLIII dzielnica  katastralna miasta.

  Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dwóch dzielnic samorządowych: III Prądnik  Czerwony i XIV Czyżyny.

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902:

Rakowice, wieś, na lewym brzegu Białego Prądnika. Przez wieś prowadzi droga gminna,  łącząca gościniec z Krakowa do Kościelnik, z gościńcem do Michałowic w Prądniku  Czerwonym. Do wsi należą osady: Wieczysta, Radość, Wygoda i Pod Krzyżem. Liczy  42 domy, 376 mieszkańców, 364 rzymsko-katolickich i 12 izraelitów. Gleba jest glinką  urodzajną, łąki i pastwiska ciągną się na południe od wsi nad potokiem. Stał tu dwór i był  folwark królewski, i karczma z rolą i łąką. Mimo ogólnego w Krakowie twierdzenia,  cmentarz  krakowski powszechny nie leży na obszarze tej wsi, ale Prądnika.