A+ A A-
Tom:
strona:

Prądnik Biały

Zobacz również

Dawna wieś po lewej stronie Wisły, obecnie w północnej części miasta Krakowa, około  3,5 km od jego centrum, nad rzeką Prądnik (Białucha), wzdłuż starego traktu wielkopolskiego  przez Zielonki (dzisiejsza ulica Białoprądnicka), sąsiadująca z leżącymi do  dziś poza granicą Krakowa Zielonkami oraz z Witkowicami, Górką Narodową, Prądnikiem Czerwonym  (od 1910 roku z Krakowem w tej części Prądnika Czerwonego, która została  przyłączona  do miasta jako nowa dzielnica katastralna Warszawskie), Krowodrzą (od 1910 roku z Krakowem)  oraz z Toniami. Z pierwotnego obszaru Prądnika wyodrębniły się wsie Witkowice i Górka.

  W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej z 1123 roku, nazwa wsi została zapisana  w brzmieniu Prutnic. W innych dawnych zapiskach w postaciach: Prudnik (1221), Prennik  (1367), Prandniky (1394), Prandnik (1470), Prąndnik Wielki (1581), Pramnik Wielki  (1680), Prądnik Biskupi (1783), Prądnik Duchacki, Promnik Biali (1827), Prądnik Biały. Nazwa  wsi topograficzna, pochodząca od nazwy i barwy rzeki.

  Wieś niezmiennie przez wieki należała do parafii pw. św. Krzyża w Krakowie. W godle  wsi znanym z pieczęci pochodzących z początków XIX wieku wyobrażenie kościoła.

  Nieznana z daty lokacja wsi wytyczyła centrum w rejonie dzisiejszej ulicy Białoprądnickiej.  W XIX wieku odnotowywano nazwy pól i rejonów wsi: Piaski, Bularnia, Za Sady.

  Historycznie wieś była własnością duchowną. Początkowo należała do biskupów krakowskich,  z inicjatywy biskupa Iwona Odrowąża w 1220 roku powstał tu pierwszy szpital oddany w ręce zakonu  Ducha Świętego. Po przeniesieniu szpitala do Krakowa grunty prądnickie pozostały  własnością  duchaków, tworząc tak zwany Prądnik Duchacki, do kasaty zakonu w 1783 roku. W tej części  zlokalizowane były młyny (specjalnością wsi był chleb „promnicki”) i papiernia – jej dzierżawcą  w pierwszej połowie XVI wieku był krakowski drukarz Józef Haller, rajca i burmistrz Krakowa.

  Przed trzecim rozbiorem gromada Prądnik Biały należała do powiatu krakowskiego,  po  roku 1795 znalazła się w austriackim cyrkule krakowskim. Od roku 1815 w Rzeczypospolitej  Krakowskiej ze statusem gromady w ramach gminy okręgowej Modlnica, od 1838 roku  dystryktu Balice. Po upadku Rzeczypospolitej Krakowskiej Prądnik Biały powrócił jako gromada  (od 1856 roku gmina) pod zabór austriacki. W roku 1866 znalazł się w obszarze nowo  utworzonego powiatu krakowskiego, stanowiąc gminę jednostkową, jednak w 1871 roku wieś  wcielona została do wspólnej gminy wielowioskowej Prądnik Biały złożonej z wsi Prądnik  Biały, Witkowice i Górka Narodowa. Z tej gminy w roku 1902 wystąpiły Witkowice i Górka  Narodowa, a Prądnik Biały przekształcił się w gminę jednostkową. To gminne usytuowanie  przetrwało do 1933 roku. W 1934 roku dotychczasową gminę Prądnik Biały przekształcono  w gromadę w ramach wielowioskowej gminy zbiorczej Zielonki.

  W roku 1941 znajdujący się w okupacyjnym departamencie i powiecie krakowskim  Generalnego Gubernatorstwa Prądnik Biały (liczący wówczas 2,57 km² i 4500  mieszkańców)  włączony został do granic Krakowa, do jego VIII obwodu administracyjnego, jako  XXXVIII dzielnica katastralna miasta.

  Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej IV Prądnik Biały.

 

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902: 

Prądnik Biały z Górką Narodową i Witkowicami, rozległa wieś, powiat krakowski, przy gościńcu  z Krakowa do granicy królestwa polskiego, w równinie glinkowej urodzajnej, o nieznacznych  wzniesieniach. Obszar wsi przepływa strumień Prądnik albo Białucha. Przeważnie nad tym  potokiem ciągną się chaty włościańskie, nad nim też stoją zielenią otoczone dworki.

 

Dokument wydany w 1387 roku w Krakowie, w którym biskup krakowski Jan zatwierdził uposażenie ołtarza Bożego Ciała w kościele Panny
Maryi w Krakowie przez wnuka fundatora tego ołtarza Hermana Crancza, Jana Crancza, altarystę przy tym ołtarzu, który przeznaczył na ten
cel ogrody we wsi Prądnik – oraz powiększenie zapisu nazwy wsi „Prądnik”
(Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej, sygn. perg. 197)
Dokument wydany w 1387 roku w Krakowie, w którym biskup krakowski Jan zatwierdził uposażenie ołtarza Bożego Ciała w kościele Panny Maryi w Krakowie przez wnuka fundatora tego ołtarza Hermana Crancza, Jana Crancza, altarystę przy tym ołtarzu, który przeznaczył na ten cel ogrody we wsi Prądnik – oraz powiększenie zapisu nazwy wsi „Prądnik” (Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej, sygn. perg. 197)
Dokument wydany w 1599 roku w Krakowie, w którym biskup krakowski Piotr Tylicki nadał kapitule
krakowskiej Żabi Młyn na Prądniku: in minori Promnik – oraz powiększenie zapisu nazwy wsi „Prądnik”
(Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej, sygn. perg. 943)
Dokument wydany w 1599 roku w Krakowie, w którym biskup krakowski Piotr Tylicki nadał kapitule krakowskiej Żabi Młyn na Prądniku: in minori Promnik – oraz powiększenie zapisu nazwy wsi „Prądnik” (Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej, sygn. perg. 943)
Z Archiwum Wolnego Miasta Krakowa plan Prądnika Białego wraz z Górką Narodową, niedatowany, wyrysowany w przedziale
lat 1805–1825; plan ten ukazuje zróżnicowanie własności gruntów białoprądnickich – mapa weszła do zasobu Komisji Włościańskiej
Wolnego Miasta Krakowa prowadzącej prace przygotowujące uwłaszczenie chłopów – oraz powiększenie fragmentu legendy
(Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. 29/200/36)
Z Archiwum Wolnego Miasta Krakowa plan Prądnika Białego wraz z Górką Narodową, niedatowany, wyrysowany w przedziale lat 1805–1825; plan ten ukazuje zróżnicowanie własności gruntów białoprądnickich – mapa weszła do zasobu Komisji Włościańskiej Wolnego Miasta Krakowa prowadzącej prace przygotowujące uwłaszczenie chłopów – oraz powiększenie fragmentu legendy (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. 29/200/36)
Z Archiwum Wolnego Miasta Krakowa plan części wsi Prądnik Biały zwanej Folwarkiem Duchackim, ukazanej w szerszym
kontekście zróżnicowanych własnościowo terenów białoprądnickich; plan wyrysowany w 1818 roku przez Michała
Wąsowicza, tu w kopii geometry rządowego Karola Bełcikowskiego – mapa weszła do zasobu Komisji Włościańskiej Wolnego
Miasta Krakowa prowadzącej prace przygotowujące uwłaszczenie chłopów – oraz powiększenia fragmentów legendy
(Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. 29/200/37)
Z Archiwum Wolnego Miasta Krakowa plan części wsi Prądnik Biały zwanej Folwarkiem Duchackim, ukazanej w szerszym kontekście zróżnicowanych własnościowo terenów białoprądnickich; plan wyrysowany w 1818 roku przez Michała Wąsowicza, tu w kopii geometry rządowego Karola Bełcikowskiego – mapa weszła do zasobu Komisji Włościańskiej Wolnego Miasta Krakowa prowadzącej prace przygotowujące uwłaszczenie chłopów – oraz powiększenia fragmentów legendy (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. 29/200/37)
(1827)
Odciski pieczęci urzędowych Prądnika
Białego z lat 1827, 1858, 1927 i 1938
(Archiwum Narodowe w Krakowie,
sygn. WM 575a, s. 267; sygn. 29/456/47, nlb.;
sygn. PUZKr 56, nlb.; sygn. 29/1023/37, nlb.)
(1827) Odciski pieczęci urzędowych Prądnika Białego z lat 1827, 1858, 1927 i 1938 (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. WM 575a, s. 267; sygn. 29/456/47, nlb.; sygn. PUZKr 56, nlb.; sygn. 29/1023/37, nlb.)
(1858)
Odciski pieczęci urzędowych Prądnika
Białego z lat 1827, 1858, 1927 i 1938
(Archiwum Narodowe w Krakowie,
sygn. WM 575a, s. 267; sygn. 29/456/47, nlb.;
sygn. PUZKr 56, nlb.; sygn. 29/1023/37, nlb.)
(1858) Odciski pieczęci urzędowych Prądnika Białego z lat 1827, 1858, 1927 i 1938 (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. WM 575a, s. 267; sygn. 29/456/47, nlb.; sygn. PUZKr 56, nlb.; sygn. 29/1023/37, nlb.)
(1927)
Odciski pieczęci urzędowych Prądnika
Białego z lat 1827, 1858, 1927 i 1938
(Archiwum Narodowe w Krakowie,
sygn. WM 575a, s. 267; sygn. 29/456/47, nlb.;
sygn. PUZKr 56, nlb.; sygn. 29/1023/37, nlb.)
(1927) Odciski pieczęci urzędowych Prądnika Białego z lat 1827, 1858, 1927 i 1938 (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. WM 575a, s. 267; sygn. 29/456/47, nlb.; sygn. PUZKr 56, nlb.; sygn. 29/1023/37, nlb.)
(1938)
Odciski pieczęci urzędowych Prądnika
Białego z lat 1827, 1858, 1927 i 1938
(Archiwum Narodowe w Krakowie,
sygn. WM 575a, s. 267; sygn. 29/456/47, nlb.;
sygn. PUZKr 56, nlb.; sygn. 29/1023/37, nlb.)
(1938) Odciski pieczęci urzędowych Prądnika Białego z lat 1827, 1858, 1927 i 1938 (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. WM 575a, s. 267; sygn. 29/456/47, nlb.; sygn. PUZKr 56, nlb.; sygn. 29/1023/37, nlb.)
Archiwum Narodowe w Krakowie
Urząd Miasta
Bbilioteka Jagielońska
Zarządzaj ustawieniami dotyczącymi prywatności