Niniejszy tom jest trzecią częścią rozpoczętego w 2010 roku cyklu. Pierwsza z nich, Poczet sołtysów, wójtów, burmistrzów i prezydentów miasta Krakowa (1228–2010), zaprezentowała postacie stojące na czele miasta Krakowa od czasów średniowiecznych po współczesne. Kolejne dwie części, wydany w 2013 roku Poczet sołtysów, wójtów i burmistrzów miast, jurydyk, wsi i gmin przyłączonych do Krakowa do 1915 roku oraz niniejszy tom, Poczet sołtysów i wójtów wsi, gmin i gromad przyłączonych do Krakowa po 1915 roku, obejmują z kolei postacie, które stały na czele jednostek podkrakowskich (miast, jurydyk i wsi) do momentu ich włączenia do Krakowa: pierwsza z nich obejmuje jednostki przyłączone do miasta przed rokiem 1915, druga dotyczy tych, które zostały włączone do niego później.
Wszystkie trzy tomy przedstawiają łącznie prawie trzy tysiące osób – „głów” Krakowa oraz miast, jurydyk i wsi przyłączanych do miasta kosztem ich dotychczasowej, ustrojowej samodzielności. Są to:
– prezydenci Krakowa i ich poprzednicy: sołtysi i wójtowie krakowscy oraz burmistrzowie miasta,
– burmistrzowie miasta Kazimierza przy Krakowie,
– burmistrzowie miasta Kleparza przy Krakowie,
– burmistrzowie miasta Podgórza,
– burmistrzowie miasta żydowskiego w Kazimierzu przy Krakowie,
– wójtowie jurydyk podkrakowskich,
– sołtysi i wójtowie wsi, gmin i gromad okołokrakowskich, przyłączonych do miasta.
Postacie te to historia najszerzej rozumianego samorządu Krakowa opowiedziana przez pryzmat osobowy, zakreślona od najstarszego znanego sołtysa krakowskiego z 1220 roku po aktualną prezydenturę miasta (w wymiarze miejscowości włączonych do Krakowa po sołtysów wiejskich sołectw z 1985 roku).
To jednocześnie, siłą rzeczy, historia rozwoju przestrzennego Krakowa od miasta „w obrębie murów” (dzisiejszych Plant), a nawet wcześniej, od gminy przed lokacją z roku 1257,po Kraków nam współczesny, rozpięty równoleżnikowo na przestrzeni 31 km i południkowo na przestrzeni 18 km.
By dołączyć do pocztu współtwórców Krakowa z pozycji terytorialnych rządców samorządowo- administracyjnych, czekają naczelnicy dzielnic miasta, czyli wykonawczy kierownicy, którzy stali na czele struktur będących efektem zmiennych dziejowo, wewnętrznych podziałów administracyjnych miasta. Swój odrębny wkład w kształt i rozwój Krakowa wnieśli w przydzielonych im do kierowania fragmentach-dzielnicach miasta:
– starsi kwartałów od roku 1396 (pierwsza wzmianka) do roku 1792,
– burmistrzowie cyrkułów w latach 1792–1794,
– burmistrzowie wydziałów w latach 1794–1802,
– burmistrzowie obwodów w latach 1802–1809,
– wójtowie gmin w latach 1810–1815,
– wójtowi gmin miejskich w latach 1815–1838,
– komisarze cyrkułów w latach 1838–1855,
– komisarze obwodów w latach 1855–1928 i 1928–1954,
– przewodniczący prezydiów dzielnicowych rad narodowych w latach 1954–1972,
– naczelnicy dzielnic administracyjnych w latach 1973–1991,
– przewodniczący rad i zarządów dzielnic samorządowych od roku 1991.
Dopełnienie to jest jednak kwestią przyszłości.
Opracowując niniejszy tom, wykorzystywano przede wszystkim źródła bezpośrednie, udostępnione w następujących placówkach:
Archiwum Narodowe w Krakowie
Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie
Archiwum Akt Nowych w Warszawie
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego
Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie
Biblioteka Jagiellońska
Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie
Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego
Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu
Muzeum Etnograficzne w Krakowie
Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
Muzeum Narodowe w Krakowie
Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie
Archiwum i Biblioteka Kapituły Katedralnej na Wawelu
Archiwum Bazyliki Mariackiej w Krakowie
Archiwum Opactwa Benedyktynów w Krakowie-Tyńcu
Archiwum Opactwa Cystersów w Krakowie-Mogile
Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów w Krakowie
Archiwum Prowincji Kanoników Regularnych Laterańskich przy kościele Bożego Ciała w Krakowie
Archiwum Klasztoru Sióstr Norbertanek w Krakowie
Archiwum parafii pw. Królowej Korony Polskiej w Krakowie
Archiwum parafii pw. Matki Bożej Dobrej Rady w Krakowie
Archiwum parafii pw. Najświętszego Salwatora w Krakowie
Archiwum parafii pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Krakowie
Archiwum parafii pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Krakowie
Archiwum parafii pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Krakowie
Archiwum parafii pw. św. Floriana w Krakowie
Archiwum parafii pw. św. Józefa w Krakowie
Archiwum parafii pw. św. Judy Tadeusza w Krakowie
Archiwum parafii pw. św. Mikołaja w Krakowie
Archiwum parafii pw. św. Stanisława Kostki w Krakowie
Składamy – Wydawca i niżej podpisany – podziękowania kierownictwom i pracownikom tych placówek za ponadstandardową pomoc udzielaną w trakcie kwerend źródłowych i dokumentowania ich efektów.
Specjalne miejsce wśród tych placówek zajmuje Archiwum Narodowe w Krakowie, połączone z Wydawcą nie tylko formalnym, ale przede wszystkim wypełnionym żywą treścią porozumieniem o współpracy – w jej ramach uzyskano daleko idące archiwistyczne wsparcie. Za ten współudział w tworzeniu wydawnictwa składane są tu podziękowania na ręce kierujących wówczas Archiwum dr Barbary Berskiej i dr Kamili Follprecht oraz kierowników oddziałów: Iwony Fischer, Marioli Szaleniec, Wiesława Filipczyka, Mariusza Kluczewskiego, Aleksandra Korolewicza, Tomasza Wrońskiego, jak też Ewy Adamczyk, Bożeny Lesiak-Przybył, Małgorzaty Multarzyńskiej-Janikowskiej i Pawła Ząbczyńskiego – adresatem tych podziękowań jest także cały Zespół Pracowniczy Archiwum.
Szczególną rolę w powstaniu tego tomu odegrali stali konsultanci naukowi. O przyjęcie słów podziękowania proszeni są prof. dr hab. Stanisław Grodziski, prof. dr hab. Jerzy Malec, dr Kamila Follprecht i dr Marcin Starzyński. Niżej podpisany otrzymał nie do przecenienia wsparcie nie tylko wiedzą co do przedmiotu i warsztatu, ale także przekazem „duchowo- ideowym”, za co jest głęboko wdzięczny.
W trakcie opracowywania tomu rady i pomocy udzielało szerokie grono osób – wszystkim składane są podziękowania, imiennie kierujemy je do Pań i Panów: dr Karoliny Grodziskiej, dyrektor Biblioteki Naukowej PAU/PAN w Krakowie, dr Agaty Wolskiej, kierownik Archiwum Bazyliki Mariackiej w Krakowie, prof. dr. hab. Krzysztofa Ożoga, dyrektora Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, ks. prof. dr. hab. Jacka Urbana, dyrektora Archiwum i Biblioteki Kapituły Metropolitalnej w Krakowie, o. dr. Marka Piotra Chojnackiego OCist, opata mogilskiego i opata-prezesa Polskiej Kongregacji Cystersów, br. dr. hab. Michała Tomasza Gronowskiego OSB, kustosza Muzeum Opactwa w Tyńcu, dr. hab. Łukasza Sroki, profesora w Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie, dr. Marcina Bastera z Archiwum
Uniwersytetu Jagiellońskiego, dr. Ryszarda Gaidisa z Uniwersytetu Wileńskiego, Dominika Galasa z Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, dr. Piotra Gryglaszewskiego z Politechniki Krakowskiej, ks. prałata Grzegorza Szewczyka, proboszcza parafii pw. św. Floriana w Krakowie, ks. Piotra Walczaka CRL proboszcza parafii Bożego Ciała w Krakowie, o. dr. Ireneusza Wysokińskiego OP, dyrektora Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów w Krakowie, dr. Macieja Zdanka z Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Realizacja zadania wydawniczego nie byłaby możliwa bez stworzenia ku temu warunków w Urzędzie Miasta Krakowa. Za pełne zabezpieczenie tych możliwości składamy podziękowania dyrektor Magistratu Marcie Nowak i dyrektor Kancelarii Prezydenta Annie Frankiewicz, jak też skarbnikowi miasta Lesławowi Fijałowi, dyrektor Biura Skarbnika Alinie Kwaśniak i kierownik w Biurze Skarbnika Lucynie Budzińskiej.
Za dzielenie się dobrymi emocjami wspierającymi pracę nad kolejnymi trzema tomami Pocztu niżej podpisany dziękuje Pani Joannie Bocheńskiej-Pytel i Pani Krystynie Zdanowicz.
Mamy nadzieję, że w przyszłości będzie możliwe udostępnienie zawartości tomu obecnego oraz poprzednich w Internecie, co dałoby między innymi możliwość rozbudowywania i uzupełniania spisów. Mając na uwadze, że spisy – w szczególności spisy sołtysów i wójtów wsi, gmin i gromad przyłączonych do Krakowa – mają ze względu na zasób źródłowy niepełny charakter, zespół redakcyjny zwraca się do Czytelników z apelem-prośbą o zgłaszanie na adres Wydawcy danych uzupełniających, informacji o sołtysach i wójtach jeszcze ukrytych lub nieobecnych w źródłach upublicznionych, a zachowanych w archiwach domowych – śladów postaci czekających na swoje miejsce w tym wielkim poczcie rządców, którym zawdzięczamy dzisiejszy kształt naszego miasta.
Bogdan Kasprzyk Kraków, październik 2015 roku
