Pleszów

Dawna wieś po lewej stronie Wisły, obecnie we wschodniej części miasta Krakowa,  około 12 km od jego centrum, przy starym trakcie na Ruś (dzisiejsze ulice Igołomska  i Nadbrzezie), sąsiadująca z Luboczą, Branicami, przez Wisłę z leżącymi do  dziś poza granicą Krakowa Grabiami i Brzegami oraz dalej z Przewozem i Mogiłą. Przy  wsi  ukształtowały się przysiółki: Kujawy i Kępa Kujawska.

  W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej z 1313 roku, nazwa wsi odnotowana w brzmieniu  Plessow. W innych dawnych zapiskach: Pleschow (1470), Plesshow (1492), Pleszow (1767). Nazwa prawdopodobnie  wywodzi się od nazwy osobowej „Plesz”, a ta być może od słowa „plesz” – łysina, tonsura.

  Wieś należała do parafii pw. św. Wincentego w Pleszowie. W godle umieszczonym na  pieczęci z połowy XIX wieku przedstawienie wiatraka.

  Pleszów lokowany był na prawie średzkim w 1315 roku, za panowania króla Władysława  Łokietka. Wytyczono wówczas centrum osady w rejonie dzisiejszych ulic Nadbrzezie,  Suchy  Jar, Cementowej i Jezierskiego oraz dokonano niwowego rozłogu pól. W połowie XIX   wieku  odnotowywano nazwy pól i rejonów wsi: Ogrody, Obrytki, Kopaliny, Podlesie, Za Stodołami,  Za Kusaka, Średnie Pola, Kurze Doły, Wielki Las, Olszyna; w przysiółku Kujawy: Piekło.

  Historycznie wieś była własnością szlachecko-magnacką. W roku 1315 w rękach Floszki,  wdowy po Świętosławie z Pleszowa, i jej synów Mikołaja i Leonarda. W drugiej połowie  XIV wieku należała do Imrama z Pleszowa, kasztelana zawichojskiego, w 1443 roku własność  wsi objął Stanisław Pleszowski. Pod koniec lat 80. XV wieku dziedzicem Pleszowa był Jan Łabędź. Od przełomu wieków XV i XVI wieś przechodziła przez ręce przedstawicieli możnych rodów: Szydłowieckich, Tarnowskich, Ostrogskich, Zasławskich, Lubomirskich, Sanguszków, w końcu Czartoryskich. W 1829 roku na licytacji nabył ją Wincenty Antoni Kierchmayer, po Kierchamayerach własność – po uwłaszczeniu już tylko obszaru dworskiego – objęli Atteslanderowie,  Osiecimscy-Hutten-Czapscy, Kochanowscy herbu Korczak i inni.

  Przed trzecim rozbiorem gromada Pleszów należała do powiatu krakowskiego, po roku 1795  znalazła się jako gmina w austriackim cyrkule krakowskim. W 1815 roku wieś weszła w granice  Rzeczypospolitej Krakowskiej jako gromada w składzie gminy obwodowej Kościelniki, od roku  1838 dystryktu Mogiła. W roku 1846 wieś powróciła jako gromada (od 1856 roku gmina) pod zabór  austriacki. W latach 1866–1933 miała status gminy jednostkowej w ramach powiatu krakowskiego.  Od roku 1934 dotychczasowa gmina Pleszów przekształcona została w gromadę Pleszów  w ramach gminy zbiorczej Mogiła. W takiej pozycji ustrojowej wieś pozostawała w latach 1939–  –1945 w okupacyjnym departamencie i powiecie krakowskim Generalnego Gubernatorstwa.

  W roku 1951 znajdująca się nadal w gminie Mogiła powiatu krakowskiego gromada Pleszów  włączona została do granic Krakowa jako LXII dzielnica katastralna położona w nowo  utworzonej dzielnicy administracyjnej Nowa Huta.

  Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej XVIII Nowa Huta.

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902:

Pleszów, z przysiółkiem Kujawami, wieś, przy gościńcu z Krakowa przez Cło na Nowe Brzesko  do Koszyc. Na południe od wsi rozpościerają się obszerne łąki moczarowate, Na obszarze  Kujaw i południowej części wsi leżą Kępa Kujawska, Kopaniny, Koło, nazwy poszczególnych  grup domów włościańskich. W roku 1869 było 881 mieszkańców (mężczyzn 439, kobiet  442), z tego na Pleszów 553, na Kujawy 328 przypadało. W roku 1869 było 127 domów,  z tego na Pleszów przypada 67, na Kujawy 60. Wzorowa gorzelnia i wzorowe gospodarstwo.