A+ A A-
Tom:
strona:

Pieczęcie miasta

  W dziejach Krakowa pieczęć miasta to najstarszy symbol miejski, z niego natomiast wywiódł się kolejny – w postaci herbu Krakowa. Taka była właśnie kolejność ich narodzin – nie odwrotna.

  Symboliczna moc pieczęci zawarta jest w samym sensie tego znaku – postawienie pieczęci, jej „przybicie” to z jednej strony umowna identyfikacja podmiotu, z drugiej natomiast również umowne potwierdzenie wyrażenia określonej woli. Obracamy się tutaj zatem w kręgu symboliki – tak było przed wiekami, tak jest i dzisiaj (choć komunikacja elektroniczna wprowadza nowy wymiar w tej materii). Ta symbolika zawarta jest też w pieczęciach miejskich, które służą miastom i ich władzom; w szczególny sposób przekaz ten jest kumulowany w przypadku pieczęci herbowych – te bowiem operują w polu pieczętnym drugim symbolem: herbem. Symbol wzmacnia symbol.

  Wśród pieczęci miejskich znajdujemy:

• pieczęcie miasta, czyli odnoszące się do organizmu miejskiego jako całości, czemu wyraz daje treść ich legendy, tj. napisu w otoku; w najprostszej postaci jest to sformułowanie: „Miasto Kraków”; te podstawowe pieczęcie miasta są właśnie symbolem całej zbiorowości miejskiej – i o nich będzie w tym miejscu mowa;

• pieczęcie najwyższych władz miasta, czyli odnoszące się do czołowych organów miejskich (historycznie: wójt, rada miejska, burmistrz, prezydent); także i tutaj decydująca jest treść napisu w otoku podająca, w czyjej gestii pozostaje dana pieczęć, co lub kogo symbolicznie reprezentuje; w warunkach krakowskich w najprostszej formie będą to napisy: „Rada Miasta Krakowa” i „Prezydent Miasta Krakowa” – te pieczęcie to jednocześnie insygnia władz miejskich i o nich mowa będzie odrębnie, w dalszej części albumu;

• pieczęcie miejskie pozostałe, odnoszące się do niższych władz, urzędów, instytucji i stanowisk miejskich; one nie mieszczą się w kategoriach symbolu zbiorowości czy insygnium głównej władzy, zatem nie interesują nas tutaj.

  Wracając do pieczęci miasta: w początkach historii Krakowa rzecz nie była tak klarowna, jak to wyżej sklasyfikowano. Otóż dwie najstarsze pieczęcie miasta Krakowa symbolizowały nie tylko miasto (ściślej w tych przypadkach społeczność miejską), ale i konkretną władzę miejską. Mowa tu o pochodzącej z lat 1281–1283 pieczęci miasta i wójta krakowskiego (zob. il. 046–051), następnie ok. roku 1312 przerobionej na pieczęć miasta i rady miejskiej (zob. il. 052–057).

  Około 1329 r. powstała kolejna pieczęć miasta, mniejszego rozmiaru niż te, o których mowa wyżej, nazwana więc „mniejszą”. Tutaj w otoku zamieszczono już jedynie napis: „Miasto Kraków” (zob. il. 058–060). Następne pieczęcie miasta z całego okresu staropolskiego, czyli do czasów Sejmu Czteroletniego (1788–1792), również będą zawierać tę prostą nazwę miasta, ale wzbogaconą już o predykat stołeczności w Królestwie Polskim. Wszystkie one będą już także pieczęciami miasta herbowymi – ze zmieniającym się w ciągu wieków herbem Krakowa (zob. il. 061–071).

  Wszystko to są pieczęcie miasta Krakowa, pozostające w gestii najwyższego organu miejskiego w postaci krakowskiej rady miejskiej. Ponieważ to rada miejska dysponowała pieczęciami miasta, niezbyt szczęśliwie określa się je w literaturze przedmiotu jako „pieczęcie radzieckie”. Były to jednak pieczęcie nie rady miasta, lecz miasta Krakowa, ustanowione – przez samą radę zresztą – do jej dyspozycji, co nie zmienia faktu, że były właśnie pieczęciami miasta i każde inne ich określenie może być mylące (pieczęcie „radzieckie” winny mieć w otoku napis „rada miejska” lub „rada miasta”).

  Czas Sejmu Czteroletniego zamknął kilkusetletni okres pieczęci miasta. Pojawiają się wówczas pieczęcie miejskie przypisane poszczególnym organom czy urzędom, w ramach podziału władzy – pieczęcie rady miejskiej i pieczęcie prezydenckie, a oprócz nich pieczęcie magistrackie. Najważniejsze spośród radzieckich i prezydenckich ukażemy – jak to było już podkreślane – w innym miejscu jako insygnia władzy.

  Oficjalna, urzędowa pieczęć miasta Krakowa powraca dopiero w okresie odrodzonego samorządu – w roku 1990. Na początku I kadencji sprawiono trzy pieczęcie herbowe: Miasta Krakowa (zob. il. 072–074), Rady Miasta Krakowa (zob. il. 363–364) oraz Prezydenta Miasta Krakowa (zob. il. 423–424) – wszystkie herbowe, z herbem według wzoru recypowanego z uchwały z 1937 r.

  Zasadniczą zmianę przyniósł rok 2002, w którym – na koniec III kadencji – 9 października Rada przyjęła uchwałę w sprawie symboli Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa. W § 1 postanowiono:

  Przyjmuje się symbole Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa: […]

  4) Pieczęć Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa […] określoną w załączniku graficznym Nr 4 do uchwały.

  Pieczęć herbowa Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa ma kształt okrągły, w polu pieczęci znajduje się herb, w otoku napis: STOŁECZNE KRÓLEWSKIE MIASTO KRAKÓW.

  W ten sposób mocą prawa lokalnego pieczęć Krakowa stała się jednym z oficjalnych, urzędowych symboli miasta – obok jego herbu, barw, chorągwi i flagi. Wzór pieczęci określiła przywołana tu uchwała (zob. il. 074), natomiast w zarządzeniu Prezydenta Miasta z 2004 r. w sprawie zasad posługiwania się symbolami (zaktualizowanym w 2017 r.) w § 5 ustalono:

  1. Pieczęć Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa służy do opatrywania szczególnie ważnych lub uroczystych dokumentów.

  2. Prezydent Miasta Krakowa oraz Przewodniczący Rady Miasta Krakowa dysponują po jednym egzemplarzu pieczęci.

  W ten oto sposób powstały dwa egzemplarze tłoku pieczętnego będącego materializacją jednego z oficjalnych symboli Krakowa, jakim jest jego pieczęć (zob. il. 075–076).

  Przedstawienie pieczęci miasta pozostaje w ścisłym związku z poprzednim rozdziałem, dotyczącym herbu Krakowa – w naturalny sposób losy herbowej pieczęci miasta i herbu miasta były i są splecione ze sobą.

Najstarsza pieczęć miasta i wójtowska
(od ok. 1283 do ok. 1312)
(046) Dokument pergaminowy wystawiony w 1303 r., mocą którego krakowska mieszczka Sulisława dokonała legatu testamentowego, co wójt krakowski potwierdził, opatrując ten dokument pieczęcią miasta i wójtostwa. Sam pergamin, pomimo perypetii, przetrwał i znajduje się w Archiwum oo. Franciszkanów w Krakowie, „po drodze” przepadła jednak sama pieczęć. Szczęśliwie jednak zachował się jej niebudzący wątpliwości przerys – zob. il. 047 (APF, sygn. G-I-2)
(047) Przerys najstarszej pieczęci miasta i wójta wykonany w latach 30. XIX w. przez Kajetana Kielisińskiego, na podstawie istniejącego jeszcze wówczas jej oryginału, jakim opatrzony był dokument z 1303 r. (zob. il. 046). Tłok tej pieczęci wykonano w przedziale lat 1281–1283, jej średnica wynosiła 65 mm. Wyobrażała mur z trzema wieżami, nad środkową w tarczy orzeł piastowski (znak lokującego w 1257 r. miasto księcia Bolesława Wstydliwego), nad bocznymi postacie patronów miasta św. Wacława i św. Stanisława, po ich bokach powtórzony w tarczach pół lew, pół orzeł (znak panującego wówczas księcia Leszka Czarnego), w bramie muru modląca się postać, prawdopodobnie wójt krakowski. W otoku napis: S[IGILLVM] ADVOCATI CIVITATIS ET CIVIVM CRACOVIENSIVM (pieczęć wójta miejskiego i mieszczan krakowskich). Jest to zatem połączenie pieczęci miasta z pieczęcią jego wójta. W wyniku obniżenia rangi wójtostwa w 1312 r. tłok tej pieczęci został przerobiony na pieczęć miasta i rady miejskiej (zob. il. 052–057). Motyw muru z trzema basztami i otwartą bramą został później przeniesiony na tarczę herbu Krakowa (BK PAN, sygn. AO III 252)

 

Najstarsza pieczęć miasta i wójtowska 
(od ok. 1283 do ok. 1312)
(048) Ulica Bracka w kierunku zbiegu z ul. Gołębią, kamienice nr 3–5; w średniowieczu była tam duża parcela, na której stała siedziba krakowskiego wójta dziedzicznego w kształcie wieży, obiekt reprezentacyjno- mieszkalny, który mógł posłużyć w latach 80. XIII w., z braku jeszcze murów obronnych miasta, za pierwowzór czy inspirację dla wizerunku muru na najstarszej pieczęci miasta i jego wójta – zob. il. 047 (z zasobów UMK)
 
(049) Rekonstrukcja średniowiecznej wieży wójtowskiej usytuowanej na parceli u zbiegu ulic Brackiej i Gołębiej: dolna część wieży przedstawiona na podstawie zachowanych pozostałości (zob. il. 050–051), górna część to założenie hipotetyczne – opracowanie graficzne Piotr Opaliński, według wskazówek Waldemara Komorowskiego (udostępnione dzięki uprzejmości autorów)

 

Najstarsza pieczęć miasta i wójtowska
(od ok. 1283 do ok. 1312)
(050) Zachowana oryginalna część muru frontowego wieży wójtowskiej, o której wyżej mowa, z charakterystycznym wejściem i bocznymi oknami. Jest to dawny parter, choć obecnie – ze względu na podnoszenie się przez wieki poziomu ulicy – znajduje się on w piwnicach kamienicznych. Obiekt datowany jest na koniec XIII stulecia, mógł istnieć w latach 80. tegoż wieku, gdy powstawała najstarsza pieczęć miasta i wójta Krakowa (z zasobów UMK)
(051) Widok tego samej co wyżej muru frontowego wieży wójtowskiej, jednak od strony wnętrza obiektu. Jest to wysokiej wagi zabytek, pod ochroną konserwatorską, jednak zlokalizowany na terenie prywatnej własności i z tego powodu nieudostępniony w zwykłym „trybie turystycznym”. Czy rzeczywiście ten mur od jego frontowej strony był wzorem dla rysunku na pieczęci miasta wójta i w efekcie trafił potem do herbu? (z zasobów UMK)

 

Najstarsza pieczęć większa miasta i rady miejskiej
(od ok. 1312)

(052–053) Dokument pergaminowy wystawiony w 1343 r. w Krakowie przez trzy miasta małopolskie: Kraków, Sandomierz i Nowy Sącz, mocą którego miasta te udzieliły gwarancji traktatowi zawartemu kilka dni wcześniej w Kaliszu przez Kazimierza Wielkiego z zakonem krzyżackim. Tu także zbliżenie pieczęci, którą opatrzono ten dokument – najstarszy zachowany egzemplarz odcisku pierwszej pieczęci większej miasta i rady. Pieczęć ta powstała z przerobienia pieczęci miasta i wójta (zob. il. 047) po obniżeniu rangi tego urzędu w 1312 r. Na tym samym tłoku (a zatem o średnicy 65 mm) dodano sześciopromienne gwiazdy nad bocznymi tarczami (jako symbol szczęścia albo jedynie jako wyróżniający ozdobnik) oraz zmieniono treść napisu w otoku, który teraz brzmiał: S[IGILLVM] CONSVLVM ET COMVNITATIS CIVITATIS CRACOVIE (pieczęć rajców i mieszczaństwa [pospólstwa] miasta Krakowa). Urzędowo była używana jeszcze w pierwszej połowie XV w., a także dużo później, lecz już w wymiarze historycznego symbolu; w 1895 r. sporządzono replikę jej tłoku (zob. il. 002) i rozpoczęła służbę „ceremonialną” – opatrywano nią najważniejsze miejskie akty okolicznościowe czy honorowe; praktyka ta przetrwała do dzisiaj (Berlin-Dahlem, Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz, XX. HA Scheibl. 109, nr 4)

 

Najstarsza pieczęć większa miasta i rady miejskiej
(od ok. 1312)

(054–055) Dokument pergaminowy wystawiony w 1425 r. przez miasto (rajców i całą społeczność miejską) zawierający potwierdzenie złożenia przysięgi na wierność królowi Władysławowi Jagielle oraz jego nowo narodzonemu synowi, królewiczowi Władysławowi (III Warneńczykowi). Tu także zbliżenie pieczęci, którą opatrzono ten dokument – chronologicznie jest to drugi z zachowanych egzemplarzy odcisku najstarszej pieczęci większej miasta – radzieckiej; zob. il. 053 (AGAD, sygn. perg. 5024)

 

Najstarsza pieczęć większa miasta i rady miejskiej
(od ok. 1312)

(056–057) Dokument pergaminowy wystawiony w 1430 r. przez króla Władysława Jagiełłę w Jedlni, mocą którego w zamian za sukcesję na tronie dla swojego potomka król nadał szlachcie przywileje. Wśród przywieszonych pieczęci magnatów polskich i szlachty, w centralnym punkcie, znajduje się odcisk w wosku pieczęci krakowskiej – Kraków reprezentował przy tym akcie miasta polskie. Tu także zbliżenie pieczęci, którą opatrzono ten dokument – chronologicznie jest to trzeci z zachowanych egzemplarzy odcisku najstarszej pieczęci większej miasta – radzieckiej; zob. il. 053 (MNK, nr inw. 17-perg-368.5024)

 

Najstarsza pieczęć mneijsza miasta 
(ok. 1329)
(058–060) Pieczęć mniejsza miasta pozostająca w gestii rady miejskiej, o średnicy 50 mm, powstała ok. roku 1329, przedstawiająca postać św. Wacława, jednego z patronów Krakowa, co ideowo zaczerpnięto z najstarszej pieczęci większej miasta i rady miejskiej (zob. il. 002 oraz il. 053). Postać świętego w zbroi rycerskiej z proporcem, mieczem i tarczą z krzyżem, po obu stronach postaci symbole: z prawej strony orzeł bez korony, z lewej korona gotycka (symbole te prawdopodobnie odnoszą się do ziemi krakowskiej). W polu napis majuskułą gotycką: S[ANCTVS] WENCESLAVS (święty Wacław), napis w otoku: S[IGILLVM] MINVS CIVITATIS CRACOVIE (pieczęć mniejsza miasta Krakowa). Tutaj prezentowana przy dokumencie (druga od lewej strony) wystawionym w 1603 r., mocą którego miasto Kraków podzieliło się jurysdykcją nad terenem zwanym „Żabikruk” z biskupem krakowskim Bernardem Maciejowskim. Poniżej zbliżenie tej pieczęci, natomiast obok niej wyraźniejszy jej obraz (zapewne z mniej zużytego stempla lub staranniej wyciśnięta), pieczęć luzem, niedatowana (ANK, sygn. perg. 717 oraz ANK, sygn. 29/1597/102)

 

Najstarsza pieczęć sekretna miasta (wiek xv)

(061–062) Pieczęć sekretna miasta z założenia mająca potwierdzać, kontrasygnować pieczęć większą miasta (na jej odwrocie, stąd „sekretna”), ale w praktyce zastępowała ją przy aktach mniejszej wagi wystawianych przez radę miejską lub burmistrza. W rachunkach miejskich jest ślad zapłaty z 1405 r. za sporządzenie takiej sekretnej pieczęci. Być może jest to ta właśnie, prezentowana tutaj pieczęć (zapewne z kolejnego jej stempla) – odcisk w wosku przywieszony do dokumentu z 1475 r., w którym rajcy krakowscy potwierdzają przyjęcie od żupnika Grzegorza Lubrańskiego 1000 florenów tytułem spłaty długu królewskiego zaciągniętego na kwotę 4000 florenów. Jej średnica wynosi 25 mm, w polu pieczętnym widnieje gotycka tarcza z ukształtowanym już herbem Krakowa przedstawiającym mur z otwartą, pustą bramą, na nim trzy wieże zakończone u góry blankami. W otoku napis gotycką minuskułą: s[igillvm] credenccie civitatis cracovie – (pieczęć sekretna miasta Krakowa); zob. il. 005 (AGAD, sygn. perg. 5167)

 

Pieczęć sekretna miasta
(od przełomu wieków xv/xvi)
(063) Odcisk „opłatkowy” (czyli wyciśnięty przez dodatkową kartkę papieru) kolejnej pieczęci sekretnej miasta (zob. il. 061–062), tutaj na dokumencie wystawionym w 1557 r. Tłok tej pieczęci powstał przed rokiem 1503, jej średnica wynosiła 25 mm. Na renesansowej tarczy znajduje się herb Krakowa, zamiast otoku wstęga, na niej napis minuskułą gotycką: secreta civitatis cracoviensis ([pieczęć] sekretna miasta Krakowa). Używana była przez radę miejską i burmistrza dla poświadczania dokumentów mniejszej wagi, m.in. dla uwierzytelniania odpisów z ksiąg miejskich. Ostatni ślad użycia pochodzi z roku 1666 (ANK, sygn. rkps 1327, s. 64)

 

Pieczęć miasta (od końca wieku xvi)
(064) Pieczęć miasta w użyciu rady miejskiej, sporządzona pod koniec XVI w., średnica 52 mm. Pierwszy zachowany ślad użycia pochodzi z 1606 r. i jest to właśnie odcisk tu zaprezentowany – z dokumentu, w którym rajcy krakowscy zatwierdzają statut cechu śledziarzy. Jest to pieczęć herbowa, na niej herb Krakowa w tarczy z koroną wspartą na jej górnej krawędzi, w bramie muru jeszcze brak orła. Dla podniesienia godności pieczęci dodano pionowo ustawione symbole: z jednej strony herbu berło, z drugiej miecz – podkreślające stołeczność miasta. Tę stołeczność wprowadzono także do napisu w otoku: SIGILVM CRACOVIAE METROPOLIS REGNI POLONIAE (pieczęć Krakowa stolicy Królestwa Polskiego). W praktyce pieczęć tę stosowano przy sprawach cechowych jeszcze w wieku XVIII (ANK, sygn. perg. 1030)

 

Pieczęć wielka miasta < /br> (od 1624)
(065) Strony z miejskiej księgi radzieckiej, gdzie znajduje się wpis w języku łacińskim z 1621 r., dotyczący nowej pieczęci miasta, o treści: Działo się w najbliższy poniedziałek przed świętem św. Elżbiety [15 XI] roku Pańskiego 1621. Przesławni panowie Maciej Wojeński burmistrz, Krzysztof Szober, Stanisław Rapp, Ludwik Cromer, Zygmunt Alantsee, Krzysztof Słowikowski, Jan Wisembergk, Mikołaj Pernus i Grzegorz Klausuic, rajcy urzędujący, zostali wezwani dziś pisemnie na posiedzenie i zgromadzili się w ratuszu krakowskim, aby podczas obrad podjąć dojrzałe decyzje i przywrócić dawną świetność tego miasta przez wzbogacenie jego znaków – nie tylko wśród innych [miejskich] oraz szlacheckich, ale także obcych, teraz bowiem przez pewną zmianę znak miasta jest uszczuplony. Aby więc przez miłość do tego miasta ozdobić je i dawną godność przywrócić, jednogłośnie wyrazili i postanowili, że znakiem, czyli pieczęcią miasta, które uznawane jest jako stołeczne przez swoje liczne zasługi dla Rzeczypospolitej, będą trzy czerwone wieże wraz z koroną jako znak stołecznego i pierwszego z miast Królestwa, co też postanowiono i sprawiono (tłum. Marcin Starzyński) (ANK, sygn. rkps 1213, s. 306–307)
(066) Sporządzona w 1624 r. na podstawie uchwały rajców z 1621 r. (zob. il. 065) nowa pieczęć miasta, z koroną na tarczy herbowej i ekspozycją stołeczności miasta w napisie. Nie była to pełna nowość, bardziej potwierdzenie i utrwalenie jako zasady rozwiązań już wcześniej przyjmowanych (zob. il. 064). Średnica wynosiła 60 mm, stąd została nazywana wielką pieczęcią. W jej otoku zamieszczono napis: SIGILLVM CIVITATES CRACOVIAE METROPOLIS REGNI POLONIAE (pieczęć miasta Krakowa stolicy Królestwa Polskiego). Tutaj zaprezentowano odcisk opłatkowy z dokumentu wystawionego w 1649 r. Gdy w roku 1661 rajcy postanowili o wprowadzeniu orła do bramy herbowej, pieczęć ta została odpowiednio przerobiona – zob. il. 068 (ANK, sygn. 29/10/2, s. 200)

 

Pieczęć większa miasta (1661)
(067) Z miejskiej księgi radzieckiej strony z wpisem w języku łacińskim z 1661 r., dotyczącym sporządzenia nowej pieczęci miasta z fundacji rajcy Krzysztofa Krauza, o treści: Działo się w najbliższą środę przed świętem Marii Magdaleny [20 VII]. Ci, którzy z wdzięcznością przyjęli dzieło dostojnego Krzysztofa Krauza rajcy krakowskiego – który własnym sumptem przydał starszym pieczęciom miejskim nowy kształt z orłem widniejącym w bramie [miejskiej], czyniąc to ku chwale miasta stołecznego – zgodę na sporządzenie dwóch pieczęci, większej i mniejszej jednomyślnymi głosami i wyborami swoimi ustalili i potwierdzili (tłum. Marcin Starzyński). Niejako mimochodem warto zaznaczyć różnicę między treścią i formą tej uchwały a uchwały sprzed 40 lat (zob. il. 065): oto barwny, wręcz emocjonalny przekaz woli rajców w starannie, estetycznie prowadzonej księdze radzieckiej przechodzi w suchy i rzeczowy przekaz w niechlujnie prowadzonej czołowej księdze miasta. Od wyższych potrzeb i wzniosłego ducha do byle jakiej przyziemności – oto ślad odejścia „złotego wieku” Krakowa w przeszłość… (ANK, sygn. rkps 1215, s. 380)
(068–069) Stalowy stempel oraz jego lustrzane odbicie pieczęci ufundowanej przez rajcę Krzysztofa Krauza według wzoru ustalonego przez rajców w 1661 r. (zob. il. 067). Historyczne znaczenie miało tu wprowadzenie do bramy muru na tarczy herbowej ukoronowanego orła. Stempel ma kształt owalny, wymiary 56 x 49 mm, w otoku widnieje napis: SIGILLVM CIVITATIS CRACOVIAE METROPOLIS REGNI POLONIAE (pieczęć miasta Krakowa stolicy Królestwa Polskiego). Obok tej pieczęci przygotowano też i wprowadzono do użytku pieczęć mniejszą, o wymiarach 45 x 40 mm (ANK, sygn. T 276)

 

Pieczęć wielka miasta z 1624 po przerobieniu 
(po 1661)
(070) Odcisk pieczęci powstałej w 1624 r. (zob. il. 066), której stempel przerobiono po roku 1661, kiedy to Rada Miejska wprowadziła wzór pieczęci z ukoronowanym orłem w bramie muru miejskiego na tarczy herbowej – wyrytowano zatem na stemplu orła w wyrazistej koronie, całą resztę rysunku w polu pozostawiając bez zmian, nie zmieniono także napisu w otoku, który – przypomnijmy – brzmi: SIGILLVM CIVITATES CRACOVIAE METROPOLIS REGNI POLONIAE (pieczęć miasta Krakowa stolicy Królestwa Polskiego). Prezentowany tutaj odcisk pochodzi z dokumentu wystawionego w 1727 r.; pieczęć ta była używana długo, równolegle z pieczęcią z 1661 r. (zob. il. 069), być może do schyłku okresu staropolskiego, czyli końca XVIII w. (ANK, sygn. perg. 830)

 

Pieczęć miasta (od I poł. xvii w.)
(071) Odcisk „opłatkowy” (czyli wyciśnięty przez dodatkowy kawałek papieru) pieczęci miasta pochodzącej z pierwszej połowy XVIII w. Była to kontynuacja wzoru wprowadzonego uchwałą Rady Miejskiej z 1661 r. (zob. il. 069). Kształt owalny, wymiary 42 x 38 mm, w otoku napis: SIGILLUM URBS CRACOVIAE METROPOLIS REGNI POLONIAE (pieczęć miasta Krakowa stolicy Królestwa Polskiego); tu na określenie „miasto” użyto już wyrazu „urbs”, zamiast dotychczasowego „civitas”. Tutaj odcisk tej pieczęci na dekrecie burmistrzowskiego sądu potocznego z 1788 r. (BN PAU/PAN, rkps nr 420, k. 318v)

 

Powrót pieczęci miasta 
(lata 90. wieku xx)
(072) Po okresie staropolskim, dla którego końcową cezurą był Sejm Czteroletni (1788–1792), pieczęcie miasta, czyli te z napisem „Miasto Kraków” w otoku, zniknęły z urzędowego obiegu, nie stwierdzono ich na dokumentach. Niepodzielnie panowały pieczęcie organów władzy miejskiej, będące także pieczęciami „miejskimi”, ale nie „miasta” (co nie wyklucza wprowadzania pieczęci miasta dla celów specjalnych, reprezentacyjno-symbolicznych, jak np. stempel z 1895 r. – zob. il. 002). Odrodzony w III Rzeczypospolitej samorząd krakowski już w 1990 r. zlecił wykonanie tłoku pieczęci miasta Krakowa z prawem używania jej przez Radę Miasta oraz prezydenta miasta, ale organy te miały i mają również własne pieczęcie identyfikujące, o czym będzie mowa w rozdziale o insygniach (z zasobów UMK)
(073) Pieczęć z mosiężnym stemplem (tu lustrzane jego odbicie) z 1990 r. (zob. il. 072) to pieczęć herbowa z herbem Krakowa w centralnym polu, według wzoru przyjętego w 1937 r., choć ostatecznie niezatwierdzonego z uwagi na wybuch wojny (zob. il. 028 oraz il. 037). Średnica 36 mm, w otoku napis: MIASTO KRAKÓW. W przyjętym w 1991 r. Statucie Miasta Krakowa dopuszczono stosowanie nazwy tradycyjnej „Stołeczne Miasto Kraków”, lecz pieczęć z takim zapisem nazwy miasta w otoku nie powstała. Jest to pieczęć wciąż aktualna, niejako „w komplecie” z nią pozostają pieczęcie herbowe dwóch organów samorządu krakowskiego – zob. il. 363–364 oraz il. 423–424 (z zasobów UMK)

 

Aktualna pieczęć miasta (od 2002)
(074) Statut Miasta Krakowa przyjęty przez Radę Miasta Krakowa w 1996 r. dopuścił stosowanie tradycyjnej nazwy miasta w brzmieniu: „Stołeczne Królewskie Miasto Kraków”. Z kolei uchwała Rady Miasta Krakowa z 2002 r. w sprawie symboli Krakowa, formułując ich oficjalny katalog, sytuuje wśród nich pieczęć miasta. To, co było dorozumiane i osadzone w zwyczaju, z tą chwilą stało się umocowane w prawie lokalnym. Przywołana tu uchwała z 2002 r. jednocześnie określiła obowiązujący wzór pieczęci miasta – na ilustracji graficzne przedstawienie pieczęci z załącznika do tej uchwały; herb miasta co do zasady oparty jest na wzorze z 1937 r. (przyjętym także w roku 1990 i usankcjonowanym uchwałą Rady Miasta Krakowa z 1991 r., lecz już z korektami wprowadzonymi w roku 2002) – zob. il. 028 oraz il. 037–038 (z zasobów UMK)
(075–076) Rada Miasta Krakowa w swojej uchwale z 2002 r. w sprawie symboli Krakowa postanowiła, że [p]ieczęć Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa ma kształt okrągły, w polu pieczęci znajduje się herb, w otoku napis: STOŁECZNE KRÓLEWSKIE MIASTO KRAKÓW. Załączony do uchwały wzorzec określił jej wielkość (średnica 35 mm) oraz postać graficzną. Tak też przedstawiają się wykonane na tej podstawie dwa identyczne tłoki pieczętne: jeden pozostający w gestii prezydenta miasta, drugi w gestii przewodniczącego Rady Miasta Krakowa. W myśl prezydenckiego zarządzenia z 2004 r. (powtórzonego w roku 2017) w sprawie zasad posługiwania się symbolami [p]ieczęć Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa służy do opatrywania szczególnie ważnych lub uroczystych dokumentów (z zasobów UMK)
Archiwum Narodowe w Krakowie
Urząd Miasta
Bbilioteka Jagielońska
Zarządzaj ustawieniami dotyczącymi prywatności