Mistrzejowice

Dawna wieś po lewej stronie Wisły, obecnie w północno-wschodniej części miasta  Krakowa, około 8 km od jego centrum, nad rzeką Dłubnią, sąsiadująca z leżącymi  do dziś w swojej zasadniczej części poza granicą Krakowa Batowicami, dalej z Zesławicami,  Bieńczycami i Prądnikiem Czerwonym (od 1941 roku z Krakowem).

  W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej z 1270 roku, nazwa wsi odnotowana  w brzmieniu Mistrevich. W innych dawnych zapiskach: Mistrzovicze (1371), Mistrzowicze  (1398), Mystrowycze (1458), Mystrowicze (1529), Mistrzowice, Myszceowice (1854).  Nazwa  wsi wywodzi się od nazwy osobowej „Mistrz” (pochodzącej od słowa „mistrz” – nauczyciel).

  Wieś należała do parafii pw. św. Małgorzaty Dziewicy i Męczennicy w Raciborowicach. W godle  umieszczonym na pieczęci z połowy XIX wieku snopek i narzędzia pracy: kosa, cep oraz radło.

  Mistrzejowice przeniesione zostały z prawa polskiego na magdeburskie w 1464 roku  przez króla Kazimierza Jagiellończyka na wniosek kapituły katedralnej; lokacji tej  dokonano  aktem obejmującym 30 wsi kapitulnych. Wytyczono wówczas centrum wsi nad rzeką Dłubnią  oraz przyjęto zabudowę o charakterze zwartym typu rynkowego.

  Historycznie wieś była własnością duchowną. Od XV do XVIII wieku należała do krakowskiej  kapituły katedralnej. W 1458 roku dokonano rozgraniczenia wsi Zesławice, należącej do  klasztoru w Mogile, i wsi Mistrzejowice, stanowiącej uposażenie Kaspra Rokenberka jako scholastyka  krakowskiego. Przypisanie Mistrzejowic do uposażenia scholastyka nadzorującego w ramach  kapituły szkoły w diecezji było trwałe – Mistrzejowice stanowiły zatem scholarnię. Własność kapitulna  wsi ustała pod koniec XVIII wieku. Posiadłość dworską objęła rodzina Ostrzeszowiczów.

  Przed trzecim rozbiorem gromada Mistrzejowice należała do powiatu krakowskiego, po  roku 1795 znalazła się jako gmina w austriackim cyrkule krakowskim. W okresie przynależności  do Księstwa Warszawskiego, w latach 1809–1815, Mistrzejowice stanowiły gminę w  ramach  powiatu krakowskiego wchodzącego w skład departamentu krakowskiego. W 1815 roku  wieś weszła w granice Wolnego Miasta Krakowa – Rzeczypospolitej Krakowskiej jako  gromada  Mistrzejowice w składzie gminy obwodowej Mogiła, od roku 1838 dystryktu Mogiła.  W roku 1846 wieś powróciła jako gromada (od 1856 roku gmina) pod zabór austriacki. Od  1866 roku wieś miała status gminy jednostkowej w ramach powiatu krakowskiego, zarówno  w okresie autonomii galicyjskiej, jak i II Rzeczypospolitej – do roku 1933. Od 1934 roku, kiedy  zaczęła obowiązywać tak zwana ustawa scaleniowa, Mistrzejowice utraciły status odrębnej  gminy i weszły w skład wielowioskowej gminy zbiorczej Mogiła. W takiej pozycji  ustrojowej  wieś pozostawała w latach 1939–1945 w okupacyjnym departamencie i powiecie krakowskim  Generalnego Gubernatorstwa.

  W roku 1951 znajdujące się nadal w gminie Mogiła powiatu krakowskiego Mistrzejowice  włączone zostały do granic Krakowa jako LV dzielnica katastralna położona w nowo utworzonej  dzielnicy administracyjnej Nowa Huta.

  Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej XV Mistrzejowice.

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902:

Mistrzowice alias Mistrzejowice, wieś, powiat krakowski, należąca do parafii rzymsko-  -katolickiej w Raciborowicach. Leży w równinie na prawym brzegu Dłubnicy, w glebie  glinkowej i ma 154 mieszkańców rzymsko-katolickich. Za Długosza należały Mistrzejowice  do kapituły krakowskiej, a mianowicie stanowiły uposażenie scholastyka. Kazimierz  Jagiellończyk przeniósł je 1440 roku z prawa polskiego na magdeburskie; miały  wówczas  7 łanów kmiecych.