A+ A A-
Tom:
strona:

Czyżyny

Zobacz również

Dawna wieś po lewej stronie Wisły, obecnie we wschodniej części miasta Krakowa,  około 6 km od jego centrum, przy starym trakcie na Ruś, sąsiadująca z Bieńczycami,  Mogiłą, Łęgiem, Dąbiem (od 1911 roku z Krakowem) i Rakowicami. Okresowo  przysiółkiem Czyżyn była wymieniona tu wieś Łęg. W najstarszej znanej wzmiance, pochodzącej  z 1217 roku, nazwa wsi została zapisana w brzmieniu Cyrino. W innych dawnych  zapiskach w postaciach: Cirini (1244), Czisrini (1336), Czirzyny (1427), Czirzini (1470), Czyrzyny.  Nazwa wsi pochodzi od nazwy osobowej „Czyra”.

  Wieś przez cały okres swojej wielowiekowej samodzielności należała do parafii pw.  św.  Bartłomieja Apostoła w Mogile. Na pieczęci odciśniętej w 1847 roku trudne do  ustalenia godło  wsi – postać prawdopodobnie włościanki w stroju ludowym w tanecznym geście na polanie  wśród drzew.

  W roku 1294 król czeski Wacław II wydał zgodę na lokację Czyżyn na prawie  niemieckim,  co potwierdził w 1336 roku król Kazimierz Wielki. Wytyczono centrum w rejonie dzisiejszych  ulic Woźniców i Ławniczej oraz łanowy rozłóg pól. W XIX wieku odnotowywano  nazwy tamtejszych pól i rejonów wsi: Miejscowa, Łysa Góra, Ogrody, Stawy.

  Historycznie Czyżyny były własnością duchowną. Z pierwotnej własności książęcej  w roku 1217 książę Leszek Biały dokonał nadania na rzecz klasztoru Bożogrobców w  Miechowie,  w roku 1238 książę Henryk Brodaty nadał część Czyżyn konwentowi Cystersów  w Mogile, w roku 1250 cystersi uzyskali kolejny dział. W XV wieku wzmiankowany  został  kamienny most na bagnach Prądnika, w jego pobliżu powstała karczma. W ramach fortyfikacji  Twierdzy Kraków przed 1870 rokiem powstał we wsi fort Pszorna. W 1914 roku działało  już na polach Czyżyn, Rakowic i Bieńczyc lotnisko wojskowe. W latach 1837–1838 wybudowano  we wschodniej części wsi zakłady tytoniowe.

  Przed trzecim rozbiorem gromada Czyżyny należała do powiatu krakowskiego, po roku 1795  znalazła się jako gmina w austriackim cyrkule krakowskim. W okresie Księstwa Warszawskiego  wieś miała odrębny status gromadzki, tworząc wraz z Łęgiem wspólną gminę pod nazwą Czyżyny  w ramach departamentu i powiatu krakowskiego. W 1815 roku Czyżyny weszły w granice  państwa-miasta Rzeczypospolitej Krakowskiej jako gromada w składzie  wielowioskowej  gminy obwodowej Mogiła. W roku 1846 wieś powróciła jako gromada (od 1856 roku gmina)  pod zabór austriacki. W okresie autonomii galicyjskiej, od 1866 roku, wieś miała nadal status  jednowioskowej gminy (gminy jednostkowej). Od roku 1866 do lat 80. XIX wieku w granicach  Czyżyn znalazł się jako przysiółek Łęg. To gminne usytuowanie Czyżyn przetrwało do czasów  II Rzeczypospolitej, do roku 1933. W 1934 roku dotychczasowa gmina Czyżyny przekształcona  została w gromadę w ramach wielowioskowej gminy zbiorczej Mogiła.

  W roku 1941 znajdujące się w okupacyjnym departamencie i powiecie krakowskim Generalnego  Gubernatorstwa Czyżyny (liczące wówczas 4,56 km² i 2846 mieszkańców) włączone zostały  do granic Krakowa, do jego V obwodu administracyjnego, jako XLIV dzielnica katastralna miasta.

  Obecnie tereny tej dawnej wsi stanowią część dzielnicy samorządowej XIV Czyżyny.

 

Ze Słownika geograficznego z lat 1880–1902:  Czyżyny, wieś, powiat krakowski, parafia. Mogiła. W roku 1217 Leszek książę polski nadaje  klasztorowi miechowskiemu karczmę we wsi Czyrzyny. W połowie XV wieku  własność  klasztoru w Mogile, który od 7 łanów i 2 karczem pobiera dziesięcinę wartości do  8 grzywien. Klasztor cystersów w Mogile posiada tu 215 morgów roli ornej i łąk i 142 morgi  lasu. Domów 136, mieszkańców 838. Szkoła ludowa 1-klasowa.

Dokument wydany w 1238 roku w Krakowie, mocą którego Henryk, książę krakowski i śląski, nadał klasztorowi w Mogile część Czyżyn zwaną
Trusklewice, a nadto prawo łowienia bobrów w Dłubni, w obrębie posiadłosci klasztornych – oraz powiększenie zapisu nazwy wsi „Czyżyny”
(Archiwum Opactwa Cystersów w Mogile, sygn. dypl. perg. 15)
Dokument wydany w 1238 roku w Krakowie, mocą którego Henryk, książę krakowski i śląski, nadał klasztorowi w Mogile część Czyżyn zwaną Trusklewice, a nadto prawo łowienia bobrów w Dłubni, w obrębie posiadłosci klasztornych – oraz powiększenie zapisu nazwy wsi „Czyżyny” (Archiwum Opactwa Cystersów w Mogile, sygn. dypl. perg. 15)
Dokument wydany w 1294 roku w Krakowie, mocą którego Wacław, król czeski, książę krakowski i sandomierski, pozwolił klasztorowi w Mogile lokować
osadników na prawie niemieckim we wsiach: Mogiła, Czyżyny, Ubisławice, Prandocin, Klemencice, Sędownice, Mikułowice, Dąbrowa, Bogucin i Rybitwy,
uwalniając je od ciężarów prawa polskiego – oraz powiększenie zapisu nazwy wsi „Czyżyny”
(Archiwum Opactwa Cystersów w Mogile, sygn. dypl. perg. 42)
Dokument wydany w 1294 roku w Krakowie, mocą którego Wacław, król czeski, książę krakowski i sandomierski, pozwolił klasztorowi w Mogile lokować osadników na prawie niemieckim we wsiach: Mogiła, Czyżyny, Ubisławice, Prandocin, Klemencice, Sędownice, Mikułowice, Dąbrowa, Bogucin i Rybitwy, uwalniając je od ciężarów prawa polskiego – oraz powiększenie zapisu nazwy wsi „Czyżyny” (Archiwum Opactwa Cystersów w Mogile, sygn. dypl. perg. 42)
Z Archiwum Wolnego Miasta Krakowa mapa wsi Czyżyny i Łęg wyrysowana w 1823 roku przez Wincentego Jarockiego, geometrę rządowego Królestwa
Polskiego i Rzeczypospolitej Krakowskiej, według kopii sporządzonej w 1827 roku przez geometrę Karola Bełcikowskiego; mapa powstała na zamówienie
Komisji Włościańskiej Wolnego Miasta Krakowa w ramach prac przygotowujących uwłaszczenie chłopów – oraz powiększenia fragmentów legendy
(Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. 29/200/14)
Z Archiwum Wolnego Miasta Krakowa mapa wsi Czyżyny i Łęg wyrysowana w 1823 roku przez Wincentego Jarockiego, geometrę rządowego Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej Krakowskiej, według kopii sporządzonej w 1827 roku przez geometrę Karola Bełcikowskiego; mapa powstała na zamówienie Komisji Włościańskiej Wolnego Miasta Krakowa w ramach prac przygotowujących uwłaszczenie chłopów – oraz powiększenia fragmentów legendy (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. 29/200/14)
(1847)
Odciski pieczęci urzędowych Czyżyn z lat
1847 i 1858 oraz pieczęci klasztoru Cystersów
w Mogile, wielowiekowego właściciela
wsi Czyżyny; w polu pieczętnym postać
Madonny z Dzieciątkiem, pod jej stopami
księżyc z twarzą, z lewej strony ręka z pastorałem,
obok niej klęcząca postać, w otoku
napis: SIGILLUM CONVENTUS
CLARE TUMBE
(Archiwum Narodowe w Krakowie,
sygn. WM 562, s. 930;
sygn. 29/465/115a, nlb.; sygn. 29/1597/80)
(1847) Odciski pieczęci urzędowych Czyżyn z lat 1847 i 1858 oraz pieczęci klasztoru Cystersów w Mogile, wielowiekowego właściciela wsi Czyżyny; w polu pieczętnym postać Madonny z Dzieciątkiem, pod jej stopami księżyc z twarzą, z lewej strony ręka z pastorałem, obok niej klęcząca postać, w otoku napis: SIGILLUM CONVENTUS CLARE TUMBE (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. WM 562, s. 930; sygn. 29/465/115a, nlb.; sygn. 29/1597/80)
(1858)
Odciski pieczęci urzędowych Czyżyn z lat
1847 i 1858 oraz pieczęci klasztoru Cystersów
w Mogile, wielowiekowego właściciela
wsi Czyżyny; w polu pieczętnym postać
Madonny z Dzieciątkiem, pod jej stopami
księżyc z twarzą, z lewej strony ręka z pastorałem,
obok niej klęcząca postać, w otoku
napis: SIGILLUM CONVENTUS
CLARE TUMBE
(Archiwum Narodowe w Krakowie,
sygn. WM 562, s. 930;
sygn. 29/465/115a, nlb.; sygn. 29/1597/80)
(1858) Odciski pieczęci urzędowych Czyżyn z lat 1847 i 1858 oraz pieczęci klasztoru Cystersów w Mogile, wielowiekowego właściciela wsi Czyżyny; w polu pieczętnym postać Madonny z Dzieciątkiem, pod jej stopami księżyc z twarzą, z lewej strony ręka z pastorałem, obok niej klęcząca postać, w otoku napis: SIGILLUM CONVENTUS CLARE TUMBE (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. WM 562, s. 930; sygn. 29/465/115a, nlb.; sygn. 29/1597/80)
(nd)
Odciski pieczęci urzędowych Czyżyn z lat
1847 i 1858 oraz pieczęci klasztoru Cystersów
w Mogile, wielowiekowego właściciela
wsi Czyżyny; w polu pieczętnym postać
Madonny z Dzieciątkiem, pod jej stopami
księżyc z twarzą, z lewej strony ręka z pastorałem,
obok niej klęcząca postać, w otoku
napis: SIGILLUM CONVENTUS
CLARE TUMBE
(Archiwum Narodowe w Krakowie,
sygn. WM 562, s. 930;
sygn. 29/465/115a, nlb.; sygn. 29/1597/80)
(nd) Odciski pieczęci urzędowych Czyżyn z lat 1847 i 1858 oraz pieczęci klasztoru Cystersów w Mogile, wielowiekowego właściciela wsi Czyżyny; w polu pieczętnym postać Madonny z Dzieciątkiem, pod jej stopami księżyc z twarzą, z lewej strony ręka z pastorałem, obok niej klęcząca postać, w otoku napis: SIGILLUM CONVENTUS CLARE TUMBE (Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. WM 562, s. 930; sygn. 29/465/115a, nlb.; sygn. 29/1597/80)
Archiwum Narodowe w Krakowie
Urząd Miasta
Bbilioteka Jagielońska
Zarządzaj ustawieniami dotyczącymi prywatności