Klucze do bram miasta

Klucze do bram miasta łączy się z początkami jego dziejów – z momentem, gdy miasto zyskało mury obronne i bramy. Mimo wielkich przeobrażeń, jakim organizm miejski uległ przez wieki, pozostały w symbolicznym użyciu do dziś. Kiedyś miały głównie chronić przed napastnikami z zewnątrz, dziś częściej są symbolem otwartości i gościnności.

Przejdź do Aneksu

klucz królewski (przed 1787)

(320) Symboliczny klucz do bram miasta wykonany przed 1787 r. w żelazie kutym, piłowanym i złoconym, długości 15,8 cm, szerokości 6,2 cm. Pierwotnie ze zbiorów Ambrożego Grabowskiego, następnie Karola Estreichera, darowany miastu (miejskiemu Muzeum Historycznemu) w 1908 r. Wedlu tradycji klucz ten został ofiarowany królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu podczas jego wjazdu do Krakowa, co miało miejsce 16 czerwca 1787 r. (MNK, nr inw. IV-V-382)

klucz książęcy (przed 1809)

(321) Klucz w inwentarzu muzealnym określony jako „prawdopodobnie do ceremonii miejskich”, o wymiarach 13 x 5,5 cm, niedatowany, wykonany z blachy żeliwnej, spawany, pokryty pozłótką – stylistyka późnogotycka (MK, nr inw. MHK 473/III)

(322–323) Michał Stachowicz Wjazd księcia Józefa Poniatowskiego do Krakowa 15 lipca 1809 roku, olej 1821 r. – głównodowodzący wojsk polskich w wojnie austriacko-polskiej wkracza do miasta, gdzie na Rynku u wylotu ul. Grodzkiej, przy kościele św. Wojciecha, witają go mieszkańcy i władze Krakowa. Mowę powitalną wygłosił były syndyk miejski, konsyliarz magistracki Tomasz Krzyżanowski, klucze do bram miasta spoczywające na zdobnej poduszce wręczał pełniący obowiązki burmistrza – prezydenta Józef Gollmayer (centralna postać na powiększonym fragmencie obrazu). Ceremonię uwieńczy złożenie przez władze miasta na ręce księcia przysięgi wierności Napoleonowi. Oto zakończyła się trwająca od 1796 r. pierwsza okupacja austriacka Krakowa, miasto znalazło się do 1815 r. w granicach Księstwa Warszawskiego (MNK, nr inw. II-a-48)

(324–325) Powiększenie klucza z obrazu Michała Stachowicza z il. 322–323. Gdy porównamy go z kluczem z il. 321, widzimy wyraźne podobieństwo. Choć oczywiście trudno z całą pewnością założyć, że malarz odwzorował rzeczywisty egzemplarz, nie można też tego do końca wykluczyć. W każdym razie z dużą dozą prawdopodobieństwa można przyjąć, że te same klucze od bram miasta, które w 1809 r. otrzymał ks. Józef Poniatowski, rok później odebrał książę warszawski Fryderyk August I zwany Sprawiedliwym (MNK, nr inw. II-a-48 oraz MK, nr inw. MHK 473/III)

Klucz sukiennicowy (od 1879)

(326–327) Różniące się między sobą obie strony klucza ceremonialnego, który służył podczas uroczystości otwarcia odrestaurowanych Sukiennic 3 października 1879 r., a później występował w roli symbolicznego klucza do bram miasta. Mosiądz, polerowany i cyzelowany odlew, długość 20,5 cm, szerokość w uchwycie 6,2 cm, z krakowskiej firmy S. Śliwińskiego w roku 1879, całość wzorowana na kluczach z okresu baroku. Na uchwycie przy trzonie z jednej strony data uroczystości 3.X.1879, z drugiej natomiast herb Krakowa. Na płaskiej stronie pióra monogram z liter TP – Tomasz Pryliński,m architekt, autor projektu restauracji Sukiennic (MK, nr inw. MHK 304/III)

(328) Krakowskie Juwenalia 15 maja 1966 r. – klucz do bram miasta, ten właśnie nazwany przez nas „sukiennicowym” z 1879 r., dzierży w dłoni przedstawicielka braci studenckiej Simona Kossak, córka Jerzego Kossaka, wnuczka Wojciecha Kossaka, prawnuczka Juliusza Kossaka, bratanica Magdaleny Samozwaniec i Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, w późniejszym życiu biolożka, profesor nauk leśnych. Zatem ten klucz, będąc pierwotnie symbolem Sukiennic, stał się symbolem całego miasta, co widzimy podczas wydarzenia mającego miejsce prawie 100 lat od jego powstania (MK, nr inw. MHK 9077/N/45)

klucz ratuszowy (od 1967)

(329–330) Symboliczny klucz wykonany według projektu architekta Wiktora Zina w związku z zakończeniem prac konserwatorskich wieży Ratuszowej w Rynku Głównym i z jej uroczystym otwarciem 3 listopada 1967 r. Żeliwny, z mosiężnymi dodatkami, długość 33 cm, szerokość w uchwycie 8,5 cm, na piórze z jednej strony napis RATUSZ, z drugiej data 3.XI.67. Klucz ten stał się nie tylko pamiątką tamtej okoliczności, lecz przyjął funkcję symbolu ogólnomiejskiego jako „klucz do Ratusza”, w symbolice równoważny dawnym „kluczom do bram miasta” (z zasobów UMK)

(331–332) Wykonane przez Spółdzielnię „Starodruk” w Krakowie etui na klucz nazwany tu przez nas „ratuszowym” oraz zbliżenie herbu Krakowa z górnej pokrywy tego etui (z zasobów UMK)

(333) Uroczystość przekazania wieży Ratuszowej w Rynku Głównym miastu po zakończeniu prac konserwatorskich prowadzonych przez Pracownię Konserwacji Zabytków w Krakowie pod kierunkiem Władysława Grabskiego i Wiktora Zina – 3 listopada 1967 r. Przewodniczący Prezydium Rady Narodowej m. Krakowa (prezydent miasta) Zbigniew Skolicki otrzymał z rąk dyrektora wspomnianej pracowni symboliczny klucz do Ratusza (MK, nr inw. MHK Fs 21019/IX/5)

(334) W wyniku przemian ustrojowych lat 1989/1990 kadencja dotychczasowych władz miejskich została skrócona, wygasła z dniem wyborów samorządowych przeprowadzonych według nowych zasad 27 maja 1990 r. Dwa dni później premier Tadeusz Mazowiecki powołał na urząd wojewody krakowskiego Tadeusza Piekarza, który z mocy prawa stawał się jednocześnie pełniącym obowiązki prezydentem Krakowa, do czasu wyboru przez nową Radę Miasta Krakowa nowego prezydenta. I oto we wspomnianym dniu 29 maja 1990 r. dotychczasowy prezydent miasta Jerzy Rościszewski (na fotografii z lewej strony) oficjalnie przekazuje urząd prezydencki wojewodzie – p.o. prezydentowi miasta Tadeuszowi Piekarzowi, wręczając mu jednocześnie symboliczny klucz. Jest to ten sam klucz, który już znamy z roku 1967. Tadeusz Piekarz będzie go dzierżył do 20 czerwca tego samego roku, kiedy to Rada wybierze pierwszego prezydenta odrodzonego samorządu w osobie Jacka Woźniakowskiego (z zasobów UMK)

(335) Przekazanie urzędu przez ustępującego prezydenta Krakowa Józefa Lassotę wybranemu 29 października 1998 r. nowemu prezydentowi Andrzejowi Gołasiowi; oprócz łańcucha na ramionach w rękach nowego prezydenta dodatkowy symbol – klucz do bram miejskich (z zasobów UMK)

klucz herbowy (współczesny)

(336) Nowy klucz symbolizujący władzę nad Krakowem, wykonany w Instytucie Odlewnictwa w Krakowie, używany od roku 2000. Wielkość podobna do klucza „ratuszowego” – długość 31,5 cm, szerokość w uchwycie 8,5 cm, w tymże uchwycie duży herb miasta. Ta ekspozycja herbu powoduje, że klucz ten nazywamy tutaj kluczem „herbowym”. Jego powstanie wyprzedziło prace nad regulacją dotyczącą symboliki Krakowa, które Rada Miasta Krakowa sfinalizowała w roku 2002. Stąd też rysunek herbu na kluczu nie uwzględnia jeszcze korekt niewiele później wprowadzonych do obowiązującego kształtu herbu miasta (z zasobów UMK)

(337) Etui na symboliczny klucz nazwany tu przez nas „herbowym”, wykonane przez Spółdzielnię „Starodruk” w Krakowie. Na pokrywie herb miasta identyczny jak w uchwycie samego klucza (z zasobów UMK)

(338) Sesja Rady Miasta Krakowa 14 grudnia 2010 r., podczas której Jacek Majchrowski, wybrany w wyborach bezpośrednich kolejny raz na urząd prezydenta, złożył stosowne ślubowanie. Tu prezydent po ślubowaniu ponownie dzierży symboliczny klucz do bram miasta (z zasobów UMK)

klucz jubileuszowy (od 2007)

(339–340) Klucz do bram miasta powstały w 2007 r. w związku z obchodami jubileuszu 750-lecia Wielkiej Lokacji Krakowa. Zaprojektowany przez Jana Siutę, wykonany z brązu i mosiądzu, w egzemplarzach reprezentacyjnych częściowo złocony i srebrzony, długości 22,7 cm i szerokości w uchwycie 7,5 cm. Na uchwycie w rozwidlonej wstędze Wisły z jednej strony Orzeł Biały z epoki jagiellońskiej, z drugiej strony pieczęć miejska według wzoru znanego z XIV w. Na piórze klucza kompozycja z sylwetek krakowskich zabytków, z kolei na trzonie na całej długości napis: 1257–2007 CRACOVIA URBS CELEBERRIMA (Kraków miasto najsławniejsze). Klucz ten wykonano w wielu egzemplarzach, wraz ze specjalną dedykacją bywał darem od miasta dla wybitnych osobistości (z zasobów UMK)

(341–342) Wręczenie papieżowi Franciszkowi przez prezydenta miasta Jacka Majchrowskiego symbolicznego klucza podczas papieskiego pobytu w Krakowie z okazji Światowych Dni Młodzieży – na fotografiach: klucz w kasetce z tabliczką z wygrawerowanym w języku włoskim przesłaniem, po polsku brzmiącym: Z gorącymi podziękowaniami za wizytę i z nadzieją, że będzie Wasza Świątobliwość wracał tu równie chętnie, jak Papież Jan Paweł II, przekazuję klucz do bram naszego miasta. Jacek Majchrowski Prezydent Miasta Krakowa, Kraków, 28 lipca A.D. 2016 oraz moment wręczenia 28 lipca 2016 r. przed Pałacem Biskupim (z zasobów UMK)

prawdziwa brama – prawdziwy zamek – prawdziwy klucz

(343–346) Barbakan i główna brama wjazdowa do miasta na Drodze Królewskiej. Bramm w Barbakanie jest więcej, zamek w jednej z nich ozdobiono wizerunkiem Bramy Floriańskiej. Wśród innych kluczy w czynnej, codziennej „służbie” pozostaje także klucz do Barbakanu wyprodukowany przez Spółkę „Herbewo” w 1929 r. Aby nikt się nam do miasta nie włamał, na zdjęciu przysłonięto część jego pióra (obiekty w zarządzie Muzeum Krakowa, Oddział Celestat, fotografie z zasobów UMK)