A+ A A-

Herb

Herb jako symbol wywodzi się ze starej, średniowiecznej, jeszcze rycerskiej tradycji umieszczania znaków rozpoznawczych na chorągwiach i tarczach (co pomagało – obok zawołań bojowych – organizować się na polu walki). Z czasem przeszedł na inne pola życia społecznego, także w miastach. Najpierw zamieszczano go na pieczęciach miejskich, z czasem się „usamodzielnił”.

Najstarsza wzmianka o herbie Krakowa nie na pieczęci pochodzi z opisu wjazdu króla Węgier do naszego miasta w roku 1370 (właśnie zmarł król Kazimierz Wielki, a Ludwik przyjechał koronować się na Wawelu na jego następcę). Najstarszym zabytkiem z herbem jest jeden z dzwonów w kościele Mariackim, ufundowany przez króla Władysława Jagiełłę. Do dziś jest to najważniejszy symbol miasta.

Herb widnieje nie tylko na wielu zabytkach piśmienniczych, różnego rodzaju drukach, ale zdobi też insygnia władzy, budynki i ich wnętrza oraz najróżniejszego rodzaju artefakty – od dzwonów, poprzez relikwiarze, sztandary, szopki, aż po guziki, dzbany, a nawet kłódki…

 

Herb Krakowa

      

(001) Prawzór herbu Krakowa – najstarsza znana pieczęć miasta, jednocześnie wójtowska, powstała w przedziale lat 1281–1283, w roku 1312 lub zaraz po nim przerobiona na pieczęć miasta radziecką (jak poniżej), niezachowana, tutaj w przerysie z pierwszej połowy XIX w. wykonanym przez Kajetana Kielisińskiego – szczegółowy opis przy pieczęciach, zob. il. 047 (BK PAN, sygn. AO III 252)
(002) Prawzór herbu Krakowa – najstarsza znana pieczęć miasta, jednocześnie radziecka, powstała w roku 1312 lub nieco później, z przerobienia pieczęci miasta – wójtowskiej (jak powyżej), tutaj na zwierciadlanym odbiciu stempla pieczętnego sporządzonego w roku 1895, wiernie oddającego oryginał – szczegółowy opis przy pieczęciach, zob. il. 052–053 (ANK, sygn. T 654)
(007) Odcisk pieczęci miejskiej kancelaryjnej, tzw. „opłatkowy”, tj. wyciśnięty na kawałku pergaminu przyklejonego do dokumentu – tu pieczęć ta poświadczała dokument wystawiony w 1554 r. (ANK, sygn. rkps 402, s. 148)
(008) Odcisk pieczęci miejskiej sekretnej, tzw. „opłatkowy”; pieczęć ta pozostawała w użyciu przez radę miejską i burmistrza – tu pieczęć ta poświadczała dokument wystawiony w 1557 r. (ANK, sygn. rkps 1327, s. 64)
(009) Herb Krakowa z Kodeksu Behema, zbioru praw i przywilejów Krakowa, powstałego przed rokiem 1505 na zamówienie ówczesnej rady miejskiej; ułożył go Baltazar Behem, notariusz miejski. Herb tu zamieszczony wyprzedził swą epokę – jest wyrazem tendencji w kierunku „udostojnienia” herbu, do tej pory pozbawionego akcentów symbolizujących stołeczność i królewskość miasta (BJ, sygn. rkps 16, k. 4v)
(010) Fragment strony z wydanego w 1584 r. w Krakowie dzieła Bartosza Paprockiego Herby rycerztwa sławnego Królestwa Polskiego na pięcioro xiąg rozdzielone…; tam zamieszczony herb Krakowa z orłem piastowskim bez korony w bramie, całość ułożona na renesansowym kartuszu. Wizerunkowi herbu towarzyszy objaśnienie: Miasto Krakow używa za herb Trzech Wież o iednej Bronie y Orła takim sposobem iako baczysz. Autor nie przedstawił jednak stanu „obowiązującego”, powszechnie przyjętego, lecz bardziej projekt-postulat, czym zresztą antycypował – chodzi oczywiście o umieszczenie orła w bramie muru miejskiego (BJ, sygn. Cim. 8200)

        

(015) Stempel (zwierciadlane odbicie) herbowej pieczęci większej miasta sporządzonej w 1661 r. – pieczęć została ufundowana przez rajcę Krzysztofa Krauza. Widnieje na niej herb usankcjonowany jako urzędowe godło miasta: na renesansowej tarczy mur miejski ceglany z trzema basztami z otworami strzelniczymi i blankami na szczytach, brama muru otwarta, z nieco opuszczoną kratownicą, podwoje rozchylone, widoczne ich okucia, w bramie orzeł z rozpostartymi skrzydłami i koroną, na górnej krawędzi tarczy herbowej wsparta korona królewska zamknięta z krzyżykiem na szczycie. Ten opis jednocześnie w pełni odpowiada opisowi... herbu Krakowa obowiązującemu dzisiaj. Zatem nasz obecny herb miasta bezpośrednio koresponduje z tym ustalonym prawie 360 lat temu! Oddaje to wagę rozwiązań przyjętych w 1661 r., które z kolei nie były rozwiązaniami rewolucyjnymi w tym zakresie, lecz wynikiem ewolucji trwającej od XIV stulecia, z korzeniami sięgającymi wieku XIII, ściślej czasów polokacyjnych miasta. Dziś mija zatem prawie 360 lat utrwalenia się wzoru herbu naszego miasta, 650 od pierwszej zachowanej pisemnej informacji o nim oraz prawie 740 lat od powstania pieczętnego prawzorca herbu (ANK, sygn. T 276)
(016) Stempel (zwierciadlane odbicie) herbowej pieczęci magistrackiej Krakowa sporządzonej w 1792 r. na podstawie ustaw o miastach Sejmu Czteroletniego – herb miasta w nowej rzeczywistości ustrojowej pozostał bez zmian co do zasady, różnice w stosunku do herbu ustalonego w roku 1661 dotyczyły jedynie detali graficznych. Władze miasta uzyskały zgodę na używanie w nazwie miasta predykatu „stołeczne”, co zapewne miało znaczenie dla utrzymania w herbie symboli stołeczności (orła w bramie i korony królewskiej opartej na tarczy herbowej) – w ten sposób staropolski herb został przeniesiony bez zmian przez granicę między epokami. Należy też zwrócić uwagę na jeszcze jeden element, napis w otoku pieczęci: MAGISTRAT MIASTA STOŁECZNEGO I WYDZIAŁOWEGO KRAKOWA – to pierwsza pieczęć z puli pieczęci miasta Krakowa oraz pieczęci krakowskich władz miejskich, na której stołeczność została wyrażona w języku polskim (ANK, sygn. T 268)
(027) Herb Krakowa umieszony na emalii barwy szafirowej, wykonany w mosiądzu z odznaki czapkowej krakowskiej Straży Obywatelskiej, formacji wprowadzonej w 1917 r., u schyłku I wojny światowej; jest to herb wedle wzoru utrwalonego już w okresie autonomicznym (MK, nr inw. MHK 804/III)
(028) Przyjęty przez Radę Miejską w 1937 r. projekt herbu miasta Krakowa, przedstawiony zgodnie z państwowymi przepisami Ministerstwu Spraw Wewnętrznych do zatwierdzenia, do którego nie doszło ze względu na wybuch II wojny światowej. Prace badawcze i projekt zrealizował Marian Friedberg (Friedberg 1937, tabl. II)
(029) Z początkowego okresu okupacji niemieckiej projekt nowego herbu miasta z wpisanym w jego rysunek znakiem swastyki w miejsce orła – ostatecznie władze okupacyjne zrezygnowały z tego rodzaju projektów, choć już zdążyły one pojawić się w przestrzeni publicznej (ANK, sygn. 29/671/467)
(030) Wprowadzony przez okupacyjnego starostę miejskiego (odpowiednik prezydenta miasta) we wrześniu 1941 r. wzór nowego herbu Krakowa, który obowiązywał do końca niemieckiej okupacji; herb bez orła, bez korony królewskiej wieńczącej tarczę i bez historycznej renesansowej tarczy (ANK, sygn. 29/33/SMKr 19, s. 559)
(031) Winiety „Gazety Urzędowej” (oficjalnego publikatora miejskich przepisów) z roku 1950. Wzór wprowadzony w latach 30. XX w. przyjęto także w latach 1945–1950, dodając jednak obok herbu miasta (też zresztą według wzoru herbu przedwojennego) godło państwowe. Po wejściu w życie 14 kwietnia 1950 r. ustawy o terenowych organach jednolitej władzy państwowej znoszącej instytucje samorządowe, już w czerwcu tegoż roku herb miasta wycofano z winiety „Gazety Urzędowej” – a było to ostatnie miejsce, w jakim widniał oficjalnie. W miejsce dotychczasowego Zarządu Miejskiego wprowadzono Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, jako organ administracji państwowej, a nie samorządu, co sprawiło, że miejsce herbu jako oficjalnego symbolu zajęło godło państwowe (z zasobów UMK)
(032) Herb Krakowa z herbarza miast polskich wydanego w 1960 r. przez historyka i heraldyka Mariana Gumowskiego – wizerunek odmienny od utrwalonego, lecz ówcześnie w ślad za tym wydawnictwem rozpowszechniany, m.in. w licznych akcydensach promocyjnych i turystycznych (Gumowski 1960, s. 209)
(033) Herb z okładki oficjalnego albumu wydanego w 1965 r. przez Prezydium Rady Narodowej m. Krakowa w 20-lecie wyzwolenia Krakowa – z orłem bez korony w bramie muru miejskiego, w pozostałych elementach zgodny z tym wzorcem, który Rada Miejska przyjęła w 1937 r. (MK, nr inw. MHK 44/X)
(034) Okładka zaproszenia na uroczystości miejskie w 1974 r. z okazji rocznicy oswobodzenia Krakowa spod okupacji niemieckiej; herb z orłem nieukoronowanym w bramie miejskiej, dodatkowo ozdobiony miniaturkami orderów ułożonych na odpowiednich wstążkach orderowych. Ukazano tu: nad herbem Order Budowniczych Polski Ludowej przyznany miastu Kraków i województwu krakowskiemu w 1966 r., z lewej strony herbu Order Odrodzenia Polski nadany miastu w 1957 r. oraz z prawej strony Śląski Krzyż Powstańczy, którym odznaczono miasto Kraków (AZ-UMK, spis 91/41)

(035–036) Z druków akcydensowych Urzędu Miasta Krakowa wydanych w 1974 r.: z lewej strony herb miasta z prezydenckiego druku urzędowego,
z prawej strony herb miasta z prezydenckiego dyplomu Nagród Miasta Krakowa – na urzędowym papierze herb bez krzyżyka u szczytu korony,
na druku okolicznościowym herb z krzyżykiem w tym miejscu (z zasobów UMK)

(037) Herb Krakowa wprowadzony uchwałą Rady Miasta Krakowa z 15 marca 1991 r., zgodnie z wolą radnych będący przeniesieniem do współczesnych czasów wzoru herbu z roku 1937 (zob. il. 028); procedura jego ministerialnego zatwierdzania została przerwana wybuchem II wojny światowej (z zasobów UMK)
(038) Herb Krakowa po korektach dokonanych w 2002 r., a dotyczących zarówno herbu z 1937 r., jak i jego postaci przyjętej w 1991 r. (zob. il. 028 oraz il. 037), zatwierdzony uchwałą Rady Miasta Krakowa z 9 października 2002 r. (zwieńczenie III kadencji Rady), porządkującą całość symboliki miejskiej. Herb obowiązuje aktualnie (z zasobów UMK)

(039) Uproszczone warianty herbu miasta wprowadzone w życie zarządzeniem Prezydenta Miasta z 2017 r. regulującym System Identyfikacji Wizualnej
Miasta Krakowa – ta uproszczona postać przeznaczona jest do wykorzystywania w komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej Urzędu Miasta Krakowa
oraz na różnych polach działalności promocyjnej Urzędu Miasta Krakowa. Kolejno od lewej strony u góry: wersja podstawowa i wersja podstawowa złota,
oraz u dołu: wersja jednobarwna i wersja konturowa (z zasobów UMK)

(040) Wizerunek herbu Krakowa według obowiązującego wzoru z 2002 r. we foyer Sali Obrad im. Stanisława Wyspiańskiego Rady Miasta Krakowa w Pałacu Wielopolskich (z zasobów UMK)
74 Symbole miasta • Symbole oficjalne • Herb miasta (040) Wizerunek herbu Krakowa według obowiązującego wzoru z 2002 r. we foyer Sali Obrad im. Stanisława Wyspiańskiego Rady Miasta Krakowa w Pałacu Wielopolskich (z zasobów UMK) (041) Wizerunek herbu Krakowa według obowiązującego wzoru z 2002 r. w holu na parterze Pałacu Wielopolskich, siedziby władz samorządowych miasta, na wprost wejścia (z zasobów UMK)
(042) Herb Krakowa według obowiązującego wzoru wyhaftowany na obu połaciach sporządzonej w 2004 r. chorągwi Krakowa, jednego z oficjalnych symboli miasta – cała chorągiew zob. il. 150 (z wyposażenia RMK)
(043) Herb Krakowa według obowiązującego wzoru – główne ogniwo posrebrzanego łańcucha, wykonanego w 2010 r. insygnium przewodniczącego Rady Miasta Krakowa – cały łańcuch zob. il. 387 (z wyposażenia RMK)

(044–045) Herb miasta według obowiązującego wzoru na urzędowej tablicy obok głównego wejścia do Pałacu Wielopolskich – siedziby władz Krakowa. Widniejąca na górze tablica z godłem państwowym w postaci Orła Białego wiąże się z wykonywaniem przez samorząd miejski zadań zleconych przez administrację państwową (z zasobów UMK)

W starodrukach krakowskich oficyn

(450–451) Rok 1513 – drzeworyty na stronach tytułowej oraz końcowej dzieła Johannisa de Sacro Bosco Algorithmus, wydanego w krakowskiej oficynie Floriana Unglera (BK, sygn. Cim.Qu. 2106)

Na tytułowych stronach ksiąg miejskich

W zdobieniach rękopiśmienniczych memorabiliów

(468) Rok 1851 – autograf cesarza Franciszka Józefa II złożony w Księdze Królewskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego (1574–1983) podczas wizyty w Krakowie; panorama miasta i zdobienia pędzla Aleksandra Płonczyńskiego (BJ, sygn. rkps 1795 III, s. 209)
(469) Rok 1881 – pierwsza strona dyplomu honorowego obywatelstwa Krakowa przyznanego byłemu prezydentowi miasta Mikołajowi Zyblikiewiczowi; panorama Rynku i zdobienia pędzla Stanisława Eliasza (ANK, sygn. D 14, s. 1)
(470) Rok 1919 – autograf Józefa Piłsudskiego złożony w Księdze Królewskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego (1574–1983) podczas pobytu w Krakowie; motyw Bramy Floriańskiej z wojskiem pędzla Henryka Uziembły (BJ, sygn. rkps 1795 III, s. 127)
(471) Rok 1933 – wpis do księgi pamiątkowej miasta Krakowa prowadzonej w okresie międzywojennym, dotyczący zaprzysiężenia prezydenta Mieczysława Kaplickiego (ANK, sygn. D 2, s. 135)
(472) Rok 1934 – legitymacja Odznaki Honorowej 20. Pułku Piechoty Ziemi Krakowskiej, jaką otrzymał krakowski Magistrat (MK, nr inw. MHK Bibl. R 771)
(473) Rok 1961 – okładzina Księgi pamiątkowej laureatów Nagród Miasta Krakowa z lat 1961–1971, z uzupełnieniami sięgającymi roku 1945; liternictwo i grafika tłoczone, z pozłotką (AZ UMK, spis 301/1)

Na zabytkowych obiektach architektonicznych

(478–480) XIV/XVI w. – gotycki portal z herbem Krakowa; na powiększeniach stan dzisiejszy oraz stan na zdjęciu z końca XIX w. (z zasobów UMK oraz ANK, sygn.29/670/9514)

(481–482) XIX/XX w. – herb Krakowa, któremu towarzyszą Orzeł Królestwa Polskiego i litewska Pogoń, z wnętrza Barbakanu, ze ściany wybudowanej w 1841 r. (w miejsce wyburzonej szyi łączącej budowlę z Bramą Floriańską); rysunek herbu wskazuje, że godło to wykonano jednak już po upadku Rzeczypospolitej Krakowskiej (z zasobów UMK)

(483–484) Przed rokiem 1854 – herb Krakowa w portalu pałacu Samuela Maciejowskiego przy ul. Kanoniczej 1, dawnej siedziby Inkwizytoriatu Sądowego Wolnego Miasta Krakowa (z zasobów UMK)

(485–486) Rok 1877 – zwieńczony herbem miasta portal Pałacu Wielopolskich przy pl. Wszystkich Świętych 3–4, siedziby krakowskich władz samorządowych(z zasobów UMK)

(487–488) Rok 1878 – budynek dawnej szkoły miejskiej przy pl. Matejki 11; do 2016 r. siedziba szkoły, aktualnie adaptowany do nowej funkcji (z zasobów UMK)

(489–490) Rok 1878 – budynek dawnej żeńskiej szkoły miejskiej przy ul. Bernardyńskiej 7; dziś również funkcjonuje tu szkoła (z zasobów UMK)

(491–492) Rok 1879 – wschodnia fasada Sukiennic po przebudowie w latach 1875–1979 prowadzonej według projektu Tomasza Prylińskiego; herb miasta nad balkonowym oknem (z zasobów UMK)

(493–494) Rok 1879 – budynek przy ul. Westerplatte 19 według projektu Macieja Moraczewskiego – strażnica pożarowa dla dawnej miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej, obecnie nadal służy strażakom (z zasobów UMK)

(495–496) Rok 1880 – budynek Szkoły Sztuk Pięknych, następnie Akademii Sztuk Pięknych przy pl. Matejki 13, na rogu z ul. Basztową, według projektu Macieja Moraczewskiego; herb miasta na szczycie portalu (z zasobów UMK)

(497–498) Rok 1881 – budynek dawnej żeńskiej szkoły miejskiej przy ul. św. Marka 34; dziś również funkcjonuje tu szkoła (z zasobów UMK)

(499–500) Rok 1881 – budynek dawnej szkoły męskiej wydziałowej przy ul. Smoleńsk 7;dziś również funkcjonuje tu szkoła (z zasobów UMK)

(501–502) Rok 1883 – wmurowana w fasadę kościoła Mariackiego w 200-lecie odsieczy wiedeńskiej odlana w brązie tablica z postacią Jana III Sobieskiego; u dołu obramowania herb Krakowa (z zasobów UMK)

(503–504) Rok 1888 – budynek dawnej szkoły miejskiej przy ul. Miodowej 36 według projektu Stefana Żołdaniego; dziś również funkcjonuje tu szkoła (z zasobów UMK)

(505–506) Rok 1889 – herb na balustradzie południowej ściany Bramy Floriańskiej, zamieszczony tu po jej remoncie sfinansowanym przez Władysława Czartoryskiego, ukończonym w 1889 r. (z zasobów UMK)

(507–508) Rok 1890 – główna fasada budynku Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” przy ul. Piłsudskiego 27, budynek wykończony w 1895 r. według projektu Teodora Talowskiego; nadal siedziba krakowskiego „Sokoła” (z zasobów UMK)

(509–510) Rok 1892 – budynek dawnej szkoły miejskiej przy ul. Studenckiej 13 według projektu Stefana Żołdaniego; dziś również funkcjonuje tu szkoła (z zasobów UMK)

(511–512) Rok 1892 – budynek dawnej męskiej szkoły miejskiej przy ul. Dietla 70 według projektu Stefana Żołdaniego; dziś również funkcjonuje tu szkoła (z zasobów UMK)

(513–514) Rok 1895 – boczna, wschodnia fasada budynku Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” przy ul. Piłsudskiego 27, budynek wykończony w 1895 r. według projektu Teodora Talowskiego; nadal siedziba krakowskiego „Sokoła” (z zasobów UMK)

(515–516) Rok 1896 – zabytkowe ogrodzenie kościoła św. Krzyża przy pl. św. Ducha, u wylotu ul. św. Krzyża; na jego kolumnie herb Krakowa; całość po zakończonej w 1896 r. renowacji obiektów kościelnych prowadzonej pod kierunkiem Tadeusza Stryjeńskiego i Zygmunta Hendla (z zasobów UMK)

(517–518) Rok 1896 – dach nad prezbiterium kościoła św. Krzyża, na szczycie dachu zwieńczenie w postaci herbu Krakowa z datą upamiętniającą zakończenie renowacji prowadzonej pod kierunkiem Tadeusza Stryjeńskiego i Zygmunta Hendla (z zasobów UMK)

(519–520) Rok 1900 – fronton kompleksu obiektów Wodociągów Miejskich – zespołu „Bielany” przy ul. Księcia Józefa 299; obecnie siedziba Zakładu Uzdatniania Wody Bielany (z zasobów UMK)

(521–522) Rok 1900 – dawny Zbiornik Główny Miejskiego Wodociągu według projektu Karola Knausa, aktualnie budynek komory zasuw stopnia „Kościuszko” Wodociągów Miejskich (z zasobów UMK)

(523–524) Rok 1903 – budynek dawnej wydziałowej szkoły żeńskiej przy Rynku Kleparskim 18 projektu Jana Zawiejskiego; dziś również funkcjonuje tu szkoła (z zasobów UMK)

(525–526) Rok 1904 – budynek dawnej szkoły miejskiej przy ul. Topolowej 22, dziś również funkcjonuje tu szkoła (z zasobów UMK)

(527–528) Rok 1904 – budynek dawnej szkoły miejskiej przy ul. Lubomirskiego 21 według projektu Jana Zawiejskiego; dziś również funkcjonuje tu szkoła (z zasobów UMK)

(529–530) Rok 1905 – budynek dawnej Elektrowni Miejskiej według projektu Jana Rzymkowskiego, obecnie częściowo nadal w użytkowaniu spółki energetycznej, częściowo już w funkcji muzealnej. Uwaga: aktualny kształt herbu może pochodzić z roku 1985, w którym zamknięto elektrownię(z zasobów UMK)

(533–534) Rok 1906 – elewacja od strony ul. Straszewskiego budynku dawnej Szkoły Handlowej przy ul. Kapucyńskiej 2, u zbiegu z ul. Straszewskiego, według projektu Jana
Zawiejskiego; dziś również funkcjonuje tu szkoła (z zasobów UMK)

(537–538) Rok 1907 – budynek dawnej szkoły miejskiej przy ul. Loretańskiej 16–20;dziś również funkcjonuje tu szkoła (z zasobów UMK)

(539–540) Rok 1911 – dobudowane z początkiem XX w. od strony ul. Poselskiej skrzydło Pałacu Wielopolskich, siedziby władz miasta; na elewacji podokapowy fryz z herbami Krakowa i gmin przyłączonych do miasta w ramach Wielkiego Krakowa (z zasobów UMK)

(541–542) Rok 1911 – budynek dawnej Szkoły Miejskiej św. Floriana przy ul. Szlak 5;
dziś również funkcjonuje tu szkoła (z zasobów UMK)

(543–544) Rok 1914 – budynek siedziby dawnego Muzeum Techniczno-Przemysłowego według projektu Franciszka Mączyńskiego i Tadeusza Stryjeńskiego, z fasadą Józefa Czajkowskiego; aktualnie w gestii Akademii Sztuk Pięknych (z zasobów UMK)

(545–546) Rok 1925 – budynek dawnego oddziału Banku Polskiego, a następnie Banku Emisyjnego Generalnego Gubernatorstwa, natomiast od zakończenia okupacji Narodowego Banku Polskiego; budowę gmachu kończył Teodor Hoffmann; herb miasta na bramie wejściowej (z zasobów UMK)

(547–548) Lata 50. XX w. – dziedziniec Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego, herb Krakowa (w jego sąsiedztwie herby Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława Jagiełły) będący rekonstrukcją umieszczoną tam w ramach prowadzonych przez Karola Estreichera prac renowacyjnych całego obiektu (z zasobów UMK)

(549–550) Pierwsza dekada XXI w. – brama wejściowa do Ogrodu Profesorskiego przy ul. Jagiellońskiej,widok od strony Ogrodu;  zarówno brama, jak i jej zdobienia to wynik rekonstrukcji zakończonejw 2010 r. (z zasobów UMK)

Na pomnikach, płytach i cokołach

(553–554) Rok 1899 – herb na pomniku Mikołaja Kopernika według projektu Cypriana Godebskiego, pierwotnie usytuowanym na dziedzińcu Collegium Maius, w 1953 r. przeniesionym na Planty przed Collegium Witkowskiego (z zasobów UMK)

(551–552) Rok 1887 – herb na pomniku Mikołaja Zyblikiewicza autorstwa Walerego Gadomskiego usytuowanym na pl. Wszystkich Świętych, usuniętym w 1954 r., ponownie odsłoniętym w pierwotnej postaciw roku 1985 (z zasobów UMK)

(555–556) Rok 1918 – herb na pomniku Juliusza Lea na cmentarzu Rakowickim; tam także herby gmin przyłączonych do miasta w ramach Wielkiego Krakowa (z zasobów UMK)

(557–558) Rok 2018 – herb na pomniku Juliusza Lea autorstwa Karola Badyny i Łukasza Podczaszego,usytuowanym nad Wisłą u zbiegu ulic Nadwiślańskieji Józefińskiej, nieopodal kładki o. Bernatka(z zasobów UMK)

(559–560) Lata 2006 i 2007 – herby miasta na odsłoniętej w 2006 r. na murze Ratusza tablicy upamiętniającej papieża Jana Pawła II oraz wmurowanej przy ul. Wenecja 1 w 2007 r. tablicy poświęconej Karolinie Lanckorońskiej (z zasobów UMK)

(561–562) Rok 2012 – płyta z herbem Krakowa umieszczona na kamienicy „Pod Gruszką” przy ul. Szczepańskiej 1, upamiętniająca Jana i Jerzego Turzonów, rajców i burmistrzów krakowskich z przełomu wieków XV i XVI (z zasobów UMK)

(563–564) Lata 50. XX w. – kamienna fontanna na dziedzińcu Collegium Maius ozdobiona herbami Krakowa na kartuszach, postawiona w miejscu po pomniku Mikołaja Kopernika – zob. il. 567–568 (z zasobów UMK)

(565–566) Rok 2012 – jedna z dwunastu metalowych makiet z rekonstrukcjami zabytków, przystosowanych do odbioru także przez osoby niewidome; na zdjęciu ozdobiona herbem makieta z Barbakanem i fragmentem murów miejskich usytuowana koło Bramy Floriańskiej (z zasobów UMK)

W sukiennicach

(567–570) Rok 1895 – herby Krakowa w hali Sukiennic w ramach galerii herbów miast polskich namalowanej przez Tadeusza Gadomskiego według założenia Adama Chmiela (z zasobów UMK)

572.jpg

(571–572) Rok 1895 – herb Krakowa w hali Sukiennic w ramach galerii herbów miast polskich namalowanejprzez Tadeusza Gadomskiego według założenia Adama Chmiela (z zasobów UMK)

W pałacu wielopolskich - siedzibie władz miasta

   

574.jpg

(573–574) Rok 2004 – herb miasta według wzoru skorygowanego w 2002 r., umieszczony w holuna parterze Pałacu Wielopolskich
(ze zbiorów UMK)

(580–581) XIX/XX w. – fotel prezydencki przypisywany, bez dowodów, prezydentowi
Józefowi Dietlowi i wyposażeniu Magistratu z 1867 r. W dokumentacji pojawia się dopiero w latach 20. XX w. Góra oparcia ozdobiona herbem miasta, odpiłowanym w latach powojennych, zrekonstruowanym w 2009 r. przez rzeźbiarza Bogumiła Płatka. Zdobi gabinet przewodniczącego Rady Miasta Krakowa (z zasobów UMK)

W siedzibach różnych instytucji

(583) Lata 50. XX w. – lew trzymający tarczę z herbem Krakowa z sieni kamienicy przy ul. św. Jana 12, siedziby Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa (udostępnione przez ANK)
(584) XX w. – herb Krakowa z auli mniejszej siedziby Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie przy ul. Sławkowskiej 17 (udostępnione przez PAU)

(585–587) Rok 1889 – herby miasta w wystroju pomieszczeń dawnego Kasyna Oficerskiego (cały budynek według projektu Tomasza Prylińskiego), obecnie Klubu 6 Brygady Powietrznodesantowej – Wojskowego Ośrodka Kultury przy ul. Zyblikiewicza 1 (udostępnione przez Klub)

W Bazylice Mariackiej i innych kościołach

(588–589) Około roku 1388 – relief z herbem Krakowa na kloszu dzwonu Tenebrat z niższej wieży Bazyliki Mariackiej – najstarsze przedstawienie krakowskiego herbu – zob. il. 003 (udostępnione przez Bazylikę Mariacką)

(590–591) Rok 1438 – relief z herbem Krakowa na kloszu dzwonu Półzygmunt z niższej wieży Bazyliki Mariackiej – zob. il. 004 (udostępnione przez Bazylikę Mariacką)

(592–593) Rok 2019 – relief z  herbem Krakowa na kloszu dzwonu Józef z Nazaretu z niższej wieży Bazyliki Mariackiej, ufundowanego na 700-lecie konsekracji kościoła Mariackiego, przypadające w roku 2020 (udostępnione przez Bazylikę Mariacką)

(594) Rok 1891 – polichromia wyobrażająca najstarszą pieczęć miasta i rady miejskiej (właśnie ta pieczęć stała się prawzorem herbu Krakowa); wykonana przez Stanisława Wyspiańskiego pod kierunkiem Jana Matejki (udostępnione przez Bazylikę Mariacką)
(597) Rok 1891 – herb miasta na zworniku żeber sklepienia prezbiterium Bazyliki Mariackiej; dzieło zespołu pracującego pod kierunkiem Jana Matejki (udostępnione przez Bazylikę Mariacką)
(598) Rok 1894 – fragment witrażu w prezbiterium Bazyliki Mariackiej Matka Boska Częstochowska z motywami heraldycznymi, według projektu Tadeusza Dmochowskiego (udostępnione przez Bazylikę Mariacką)

(601–602) Pierwsza połowa XVIII w. – relikwiarz św. Jana Nepomucena w kształcie herbu Krakowa, znajdujący się w kościele św. Wojciecha w Krakowie.
Srebrny, częściowo złocony, z napisem: ORBIS AMOR NOSTRA MVLTVM DILECTVS AB VRBE CONDITOR IN FVNDO PECTORIS
ECCE (wielce ukochany na świecie umiłowany przez nasze miasto oto ukryty został w głębi serca). Na stopie wyryta informacja o renowacji tego
relikwiarza przez złotnika Artura Rusińskiego w 1830 r. (udostępnione przez Rektorat św. Wojciecha Biskupa i Męczennika)

(603–604) Rok 1824 – herb Krakowa w kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie,nad nagrobkiem Stanisława Mieroszewskiego(udostępnione przez Parafię Wszystkich Świętych)

(605–606) Rok 1897 – herb Krakowa w kościele św. Krzyża w Krakowie, nad wejściem do zakrystii (udostępnione przez Parafię św. Krzyża)

W Uniwersytecie Jagiellońskim

(607–608) Rok 1593 – drzwi do Izby Pańskiej dawnego ratusza krakowskiego, od drugiej połowy XIX w. w zbiorach uniwersyteckich; u zwieńczenia inkrustowany herb miasta (MUJ, nr inw. 4235/IV)

(611–612) Rok 1945 – Kraków w 1650, namalowany w 1945 r. temperą na desce przez Helmutha Heinsohna widok Krakowa oparty na panoramie
z 1619 r. wykonanej przez Mattheusa Meriana, obok powiększenie herbu Krakowa (MUJ, nr inw. 1777)

(615–618) Rok 1900 – okładzina adresu gratulacyjnego skierowanego przez Radę Miejską w Krakowie do Uniwersytetu Jagiellońskiego z okazji
jubileuszu 500-lecia odnowienia Akademii Krakowskiej (AUJ, sygn. S II 954/157)

619.jpg

(619) Około roku 1846 – plakieta z herbem Krakowa ze słupa drogowego z czasów Rzeczypospolitej Krakowskiej (MUJ, nr inw. 5924, 1060/IV)

(620–621) Rok 1900 – awers i rewers srebrnego medalu jubileuszowego 500-lecia odnowienia Akademii Krakowskiej (MNK, nr inw. VII-MdP-72)

W Bractwie Kurkowym

(622–623) Lata 1564/1565 – srebrny kur, dar Rady Miejskiej Krakowa dla ówczesnej Szkoły Strzeleckiej, późniejszego Bractwa Kurkowego; uwagę
zwraca obroża na szyi kura z zawieszką w formie tarczy, na której przedstawiono herb Krakowa (MK, nr inw. MHK 191/BrK)

(626) Rok 1914 – łańcuch I wiceprezesa Towarzystwa Strzeleckiego w Krakowie; ogniwo centralne w kształcie herbu Krakowa, do którego z kolei przywieszony jest mały kurek (MK, nr inw. MHK 128/BrK)

(627–628) Rok 1893 – puchar szklany, dar Alberta Kralika von Meyrswaldem dla krakowskiego Towarzystwa Strzeleckiego (MK, nr inw. MHK 180/BrK)

(629–630) Rok 1919 – dyplom nadania godności członka honorowego Bractwa Kurkowego gen. Józefowi Hallerowi; dyplom dla „honorowego brata” wykonał Henryk Uziembło (MK, nr inw. MHK Bibl. R 895)

(631–632) Szopka krakowska autorstwa Zbigniewa Gillerta, zwycięzcy konkursu szopkarskiego w 2016 r.; na powiększonym fragmencie herb Krakowa z centralnie usytuowanej bramy szopki (MK, dep. autora dzieła)

W Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej

(633–634) Rok 1791 – lada (skrzynka na najcenniejsze przedmioty, w tym pieczęcie i insygnia) Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej; na wieku okręt żaglowy – koga: symbol Kongregacji nawiązujący do czasów świetności krakowskiego kupiectwa i jego udziału w handlu międzynarodowym (MK, nr inw. 1172/Dep./158/98)
(635) Rok 2006 – łańcuch prezesa Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej; w centralnym ogniwie znak Kongregacji w postaci kogi, do niego przywieszony herb Krakowa (udostępnione przez KKK)

(636–637) Rok 1968 – sztandar Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej z godłem w postaci kogi, na której z kolei umieszczony jest herb Krakowa, widoczny na powiększeniu (udostępnione przez KKK)

(638–639) Rok 1936 – historyczny sztandar Sekcji Chrześcijańskich Restauratorów Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej wraz z powiększeniem
fragmentu godła, na którym widoczny herb Krakowa (MK, nr inw. 1170/Dep.)

(640–641) Rok 1996 – sztandar Branży Gastronomicznej Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej (udostępnione przez KKK)

(642–643) Rok 1997 – sztandar Branży Usług Krakowskiej Kongregacji Kupieckiej (udostępnione przez KKK)

(644–645) Rok 1919 – dyplom nadania Henrykowi Szarskiemu, b. starszemu Kongregacji Kupieckiej i b. wiceprezydentowi Krakowa, tytułu członka honorowego Kongregacji (MK, nr inw. MHK, R-1304)

W Izbie Rzemieślniczej i cechach

(648–649) Pochodzące sprzed roku 1989 i nadal pozostające w użyciu łańcuchy prezesa i wiceprezesa Małopolskiej Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Krakowie (udostępnione przez Izbę)

(650–651) Rok 1761 – lada (skrzynka) cechu czerwonych garbarzy, białoskórników i rękawiczników; pod wizerunkiem orła napis: IOZEF NER FONDATOR SKARBU TEGO (MK, nr inw. MHK 296/II)

(652) Rok 1784 – lada (skrzynka) cechu rymarzy; po obu stronach herbu Krakowa napis: D: 19 Maja 1784 Roku Za Starszych PP Woyciecha Rutkowskiego i Antoniego Domagalskiego D: 28go Lipca 1833 R: Za Starszych PP: Marcina Cynagler i Augustyna Domagalskiego (MK, nr inw. MHK 310/II)
(653) Rok 1888 – lada (skrzynka) cechu piekarzy białych; na tabliczce pod herbem Krakowa wyryty napis: Ta skrzynka sprawiona w roku 1888 za staraniem Starszych cechu piekarzy białych w Krakowie Walentego Łysakowskiego i Macieja Opidowicza (udostępnione przez organizację cechową)
(654) Rok 1968 – łańcuch starszego Cechu Rzemiosł Różnych (udostępnione przez organizację cechową)
(655) Około roku 1970 – łańcuch starszego Cechu Rzemiosł Metalowych (udostępnione przez organizację cechową)
(656) Rok 1981 – łańcuch starszego Cechu Rzemiosł Skórzanych skupiającego m.in. szewców, kuśnierzy i rękawiczników, kaletników i rymarzy, cholewkarzy i garbarzy (udostępnione przez organizację cechową)
(657) Rok 1981 – łańcuch podstarszego Cechu Rzemiosł Skórzanych (udostępnione przez organizację cechową)
(658) Rok 1985 – łańcuch podstarszego Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców Budowlanych (udostępnione przez organizację cechową)
(659) Rok 1985 – łańcuch podstarszego Cechu Rzemiosł Spożywczych (udostępnione przez organizację cechową)
(660) Około roku 1988 – łańcuch starszego Sekcji Malarzy Małopolskiego Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców Budowlanych (udostępnione przez organizację cechową)
(661) Rok 1995 – łańcuch wicecechmistrza Cechu Krawców i Pokrewnych Zawodów z godłem cechowym na frontowym ogniwie (udostępnione przez organizację cechową)
(662) Pochodzący sprzed 1989 r. łańcuch przewodniczącego Komisji Egzaminacyjnej Małopolskiej Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości, używany współcześnie (udostępnione przez Izbę)

(663–664) Rok 2018 – awers i rewers medalu okolicznościowego z okazji jubileuszu 70-lecia Cechu Rzemiosł Różnych (udostępnione przez organizację cechową)

(665–666) Rok 1891 – niedokończony wizerunek herbu Cechu Krawców, akwarela na papierze pędzla Jana Matejki; na powiększeniu inicjałowy podpis
autora i datowanie naniesione jego ręką (udostępnione przez organizację cechową)

(667–668) Rok 1897 – chorągiew cechu kowali, stelmachów, siodlarzy, lakierników i rymarzy w Krakowie (MK, nr inw. 2874/III)
(669) Rok 1907 – chorągiew Stowarzyszenia Własnej Pomocy Katolickich Kucharzy w Krakowie, obecnie w Stowarzyszeniu Małopolskich Kucharzy i Cukierników (udostępnione przez organizację cechową)

(670–671) Rok 1912 – chorągiew cechu piekarzy pieczywa białego w Krakowie (udostępnione przez organizację cechową)

(672–673) Około roku 1920 – sztandar Cechu Kapeluszniczego i Czapniczego w Krakowie i powiększenie głowicy drzewca sztandaru (udostępnione przez organizację cechową)

(674) Rok 1936 – sztandar Cechu Rzeźników w Krakowie (udostępnione przez organizację cechową)

(675–676) Rok 1946 – sztandar Wojewódzkiego Cechu Kominiarzy w Krakowie (udostępnione przez organizację cechową)

(681–682) Rok 1966 – sztandar Cechu Mistrzów Blacharskich i Instalatorów Wodociągowych w Krakowie (udostępnione przez organizację cechową)

(685–686) Rok 1983 – sztandar Spółdzielni Rzemieślniczej Malarzy i Budowlanych „Dekoracja” w Krakowie (udostępnione przez organizację cechową)

(687) Rok 1987 – sztandar Cechu Rzemiosł Odzieżowych i Włókienniczych w Krakowie (udostępnione przez organizację cechową)
(688) Rok 1676 – pierwsza strona wydanego przez króla Jana III Sobieskiego dokumentu potwierdzającego dotychczasowe przywileje dla cechu krakowskich introligatorów (ANK, sygn. 29/141/9)

(689–690) Rok 1781 – strona otwierająca dokument, w którym król Stanisław August Poniatowski zatwierdził przywileje cechu piekarzy krakowskich, oraz strona ostatnia tego dokumentu z własnoręcznym, królewskim podpisem: Stanislaus Augustus Rex (ANK, perg. 839)

(691) Rok 1609 – karta tytułowa księgi cechu rzeźników krakowskich obejmującej lata 1609–1648 (ANK, sygn. rkps 3228)

(692–693) Rok 1858 – świadectwo wyzwolenia, czyli promocji z ucznia na czeladnika w Cechu Stolarskim w Krakowie (ANK, sygn. 29/671/1767)

(694–695) Rok 1890 – świadectwo wyzwolenia, czyli promocji z ucznia na czeladnika, w Stowarzyszeniu Rzeźników i Masarzy w Krakowie(ANK, sygn. 29/671/1850)

(696–697) Rok 1915 – świadectwo wyzwolenia, czyli promocji z ucznia na czeladnika, w Stowarzyszeniu Gospodnio-Szynkarskim w Krakowie(udostępnione przez organizację cechową)

(698–699) Rok 1944 – cechowy dyplom honorowy nadany w 20. rocznicę sprawowania urzędu cechmistrza cechu zdunów i garncarzy w Krakowie (udostępnione przez organizację cechową)

Varia

(700) Rzeźba w drewnie z balustrady oddzielającej część prezydialną Sali Posiedzeń Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej od ław poselskich, w pobliżu fotela prezydenckiego; wykonana w 1928 r. przez Aleksandra Żurakowskiego (z zasobów UMK)

(701–702) Sztandar 2. Korpusu Zmechanizowanego im. gen. Władysława Andersa, sformowanego w Krakowie w 2002 r., rozformowanego w roku 2014
(udostępnione przez Centrum Operacji Lądowych – Dowództwo Komponentu Lądowego im. gen. Władysława Andersa)

(707) Pochodzący z drugiej połowy XX w. kilim z herbem Krakowa, według wzoru praktykowanego do lat 1990/1991 (udostępnione przez OK PTTK)

(708–709) U góry metalowa indywidualna odznaka służbowa Straży Miejskiej Miasta Krakowa z godłem Straży obowiązująca w latach 1991–1997, poniżej aktualny emblemat Straży – haftowana naszywka mundurowa funkcjonariuszy krakowskiej Straży Miejskiej (udostępnione przez SMMK)

(710–711) Wybity w 1818 r. medal na cześć organizatorów Wolnego Miasta Krakowa z okazji nadania w tymże roku konstytucji temu państwu-miastu(MK, nr inw. MHK 169 BrK)

(712–713) Wybity w 1838 r. medal ZA OFIARĘ I TRUDY W UPIĘKSZANIU MIASTA dla uczczenia Floriana Straszewskiego, senatora Wolnego Miasta Krakowa, twórcy Plant (ze zbiorów prywatnych)

(714–715) Medal według projektu Henryka Antoniego Stattlera wybity w 1851 r. w pierwszą rocznicę wybuchu w Krakowie wielkiego pożaru (MNK, nr inw. VII-MdP-4681)

(716–717) Medal wybity na cześć Jana Schindlera, prezesa Senatu Rządzącego Wolnego Miasta Krakowa w latach 1839–1846 (ze zbiorów prywatnych)

(718–719) Wybity w 1880 r. według projektu Wacława Głowackiego medal upamiętniający wizytę Franciszka Józefa I w Krakowie (MNK, nr inw. VIII-MdP-125)

(720–721) Medal wybity w 1887 r. jako nagroda Komitetu Wystawy Rolniczej i Przemysłowej, Etnologicznej oraz Sztuki Polskiej w Krakowie w 1887 r. (ze zbiorów prywatnych)

(722–723) Medal nagrodowy Muzeum Techniczno-Przemysłowego w Krakowie wybity w 1913 r. według projektu Henryka Kunzeka (MNK, nr inw. VII-MdP-1271)

(724–725) Medal pamiątkowy „Kraków 2000” wybity na podstawie uchwały Rady Miasta Krakowa dla upamiętnienia Krakowa jako Europejskiego Miasta Kultury w 2000 r., według projektu Jana Nowakowskiego (z zasobów UMK)

(726–727) Medal „Cracoviae Merenti” ustanowiony przez Radę Miasta Krakowa w m  1992 r. w klasach złotej i srebrnej, od roku 1998 także brązowej, jako wyróżnienie nadawane przez Radę osobom, organizacjom i instytucjom szczególnie zasłużonym dla Krakowa (z zasobów UMK)

(731–732) Przykładowe dwa blaszane krakowskie szrotgeldy (cechy szrodgeldowe) – żetony zastępujące monety, które służyły do rozliczeń finansowych z tytułu szrotu, czyli przewozu trunków miejskimi środkami transportu. U góry żeton rozliczeniowy z XV w., poniżej żeton z XVI w.(MK, nr inw. MHK 39/I/1-2 oraz MK, nr inw. MHK 39/I/1-2)

(733–738) Monety państwa-miasta Wolnego Miasta Krakowa – Rzeczypospolitej Krakowskiej; waluta wprowadzona do obiegu w 1935 r.; pomimo upadku
Wolnego Miasta w 1846 r. jako środek płatniczy przetrwała do lat 50. XIX w., kiedy to wszedł do obiegu austriacki gulden, tzw. złoty reński. Moneta bita
w Wiedniu, w prywatnej firmie Wappensteina (MK, nr inw. MHK 932/II/N oraz ze zbiorów prywatnych)

(739–744) Guziki mundurowe z okresu Wolnego Miasta Krakowa – Rzeczypospolitej Krakowskiej (1815–1846); w tamtym czasie mundury wprowadzono
nie tylko dla paramilitarnej milicji miejskiej, ale dla wszystkich urzędów, a nawet obywateli – zob. il. 091–092 (MNK, nr inw. V-601/1–21)

(745–746) Założona w 1678 r. księga miejska z urzędowym spisem rajców – przód skórzanej okładziny ze srebrzonymi okuciami, tu także zamykany na klucz zameczek w kształcie tarczy z herbem Krakowa (ANK, rkps 1477)

(747) Przód oprawionej w skórę z metalowymi okuciami księgi pamiątkowej miasta Krakowa prowadzonej w okresie międzywojennym przez krakowski samorząd; w centrum posrebrzany herb miasta z panoramą Krakowa w tle (ANK, sygn. D-2)

(748–749) Cynowy, odlewany talerz o średnicy 19,8 cm z drugiej połowy XVI w. (po roku 1558), przy krawędzi kołnierza odciśnięte trzy okrągłe punce konwisarskie, czyli znaki odlewni cynowych. Pierwszy od lewej z przedstawianych znaków oznaczał próbę cyny, drugi miasto będące siedzibą warsztatu konwisarskiego – odlewni, trzeci był znakiem właściciela (MK, nr inw. MHK 1307/II)

(750–751) Wykonany z blachy miedzianej, rytowany dzban wysokości 36 cm i średnicy dna 17 cm, stanowiący pamiątkę z Wystawy Krajowej mającej miejsce w Krakowie w 1887 r. Na spodzie dna wybito napis podający wytwórcę: S. Pichel kotlarz (MK, nr inw. MHK 2439/III)

(752–753) Kuta w metalu latarnia wotywna przed grupą figur „Golgota” na ścianie kościoła św. Marka od strony ul. Sławkowskiej (z zasobów UMK)

(754) Żelazna, odlewana i kuta kłódka z wypukłym reliefem w postaci herbu Krakowa z otwieraną bramą. Powstała ok. 1850 r.; wykonana jako obiekt ślusarskiej sztuki popisowej w ramach cechowych rygorów czeladniczo-mistrzowskich; wymiary 25,5 x 13,5 cm (MK, nr inw. MHK 1182/III)
Archiwum Narodowe w Krakowie
Urząd Miasta
Bbilioteka Jagielońska
Zarządzaj ustawieniami dotyczącymi prywatności