Sala Obrad
SALA OBRAD RADY MIEJSKIEJ W PAŁACU WIELOPOLSKICH
Pałac Wielopolskich przy placu Wszystkich Świętych w Krakowie od z górą półtora wieku jest siedzibą krakowskich władz samorządowych. A gdzie wcześniej rezydowali reprezentanci społeczności miejskiej?
Pierwsza źródłowa wzmianka o krakowskim ratuszu pochodzi z roku 1316. Zlokalizowana w rynku bryła ratusza powiązana była z wieżą miejską, „ratuszną”. Służył władzom miasta przez ok. 480 lat, przez wieki wielokroć zmieniając swój kształt. Został rozebrany w 1820 r., a pozostawiono jedynie wspomnianą, dobrze nam znaną z Rynku Głównego, wieżę „ratuszną”. Już w 1803 r. władze przeniosły się do wynajmowanego przy ul. Brackiej, na rogu z pl. Wszystkich Świętych, pałacu Jordanów-Massalskich, znanego pod późniejszą nazwą „Pałacu Larischa”.
W roku 1864 krakowska gmina zakupiła pobliski, okazały (choć wymagający remontu) Pałac Wielopolskich – stał się siedzibą nowych władz miejskich, wybranych w 1866 r. w ramach przyznanej w austriackiej Galicji autonomii, początkującej historię krakowskiego samorządu w znaczeniu tożsamym lub co najmniej bliskim naszym dzisiejszym rozwiązaniom ustrojowym.
Dawną pałacową salę balową przebudowano na salę obrad Rady Miejskiej. I właśnie o tej sali obrad, o zmianach w jej układzie funkcjonalnym, wyposażeniu i zdobieniach traktuje poniższa prezentacja, w której bardziej obrazem, niż słowem, przywołujemy historyczne korzenie tego, co nam teraz współczesne.
SIEDZIBA KRAKOWSKIEGO SAMORZĄDU
Dawny Pałac Wielopolskich: u góry z lewej strony na litografii Jana Nepomucena Głowackiego z ok. 1833 r., gdy jeszcze był w rękach Wielopolskich, z prawej strony Pałac na litografii nieznanego autora z 1860 r., tuż przed zakupem przez gminę; widoczna nowa fasada po pożarze z 1850 r. oraz dobudowany pawilon kawiarni Wintera. (Oba obiekty ze zbiorów MK). Niżej na obrazie Klemensa Bąkowskiego Obchody z okazji proklamacji Królestwa Polskiego pod krakowskim Magistratem w 1916 r. widok pl. Wszystkich Świętych z fragmentem fasady Pałacu Wielopolskich. Wielka sala obrad rady miejskiej za oknami najwyższej kondygnacji. (Ze zbiorów ANK).
Tablica pamiątkowa wmurowana na północnym skrzydle Pałacu Wielopolskich od strony dziedzińca w związku z obudową po zniszczeniach z 1926 r. Na niej zapisana esencja historii tego Pałacu jako siedziby władz samorządowych.
SALA OBRAD W LATACH 1867-1913
Sala obrad Miejskiej w Pałacu Wielopolskich w jej pierwotnym kształcie została oddana do użytku w 1867 r., choć później trwały jeszcze prace wykończeniowe. Autorem jej architektonicznego wystroju był prawdopodobnie Filip Pokutyński. Na fotografii z 1910 r. widoczna użytkowa orientacja sali: centralny punkt w postaci podestu prezydialnego umiejscowiono na ścianie południowej, tej z oszklonymi drzwiami, która obecnie oddziela tę salę od foyer – w konsekwencji w tym kierunku zorientowano stoły i fotele radców miejskich. (Za „Nowości Ilustrowane” 1910).
Pochodzący z roku 1904 lub 1905 niezatytułowany obraz pędzla Klemensa Bąkowskiego przedstawiający posiedzenie Rady Miejskiej w sali obrad w Pałacu Wielopolskich, przed jej przebudową i oddaniem w nowym kształcie w roku 1913. W głębi na podeście prezydialnym obrady prowadzi Juliusz LEO, bezpośrednio pod nim siedzi I wiceprezydent Michał CHYLINSKI. Na pierwszym planie stoją radcy miejscy, pierwszy od prawej strony Klemens BĄKOWSKI, autor tego obrazu. (Ze zbiorów ANK).
Rok 1910, w dniu 14 września posiedzenie Rady Miejskiej w sali obrad sprzed przebudowy, na którym ponownie wybrany przez Radę prezydentem Juliusz Leo złożył przysięgę na ręce delegata namiestnictwa, radcy dworu Adama Fedorowicza. (Za „Nowości Ilustrowane” 1910).
SALA OBRAD W LATACH 1913-1926
Rozbudowę siedziby władz w Pałacu Wielopolskich w l. 1906-1913 połączono z przekształceniem sali obrad Rady Miejskiej, według projektu architekta Jana Rzymkowskiego. Otwarcie przebudowanej sali z nowym wyposażeniem nastąpiło 21 stycznia 1913 r. Na fotografii z tegoż roku widoczna zmiana orientacji użytkowej sali o 90° - podest prezydialny usytuowano w połowie zachodniej ściany, tej od strony dziedzińca Pałacu. W 1926 r. sala ta doszczętnie spłonęła, wraz z sufitem i częścią pałacowego dachu.
(Za „Nowości Ilustrowane” 1913).
Rok 1913, w dniu 22 stycznia uroczyste posiedzenie Rady Miejskiej w przebudowanej już sali obrad, w 50. rocznicę wybuchu powstania styczniowego; przemawia prezydent Juliusz Leo. (Za „Nowości Ilustrowane” 1913).
Rok 1914, w dniu 8 marca radcy miejscy zgromadzeni na uroczystym posiedzeniu Rady Miejskiej z racji wysokiego uhonorowania prezydenta Juliusza Leo – otrzymał od cesarza prawo do tytułu ekscelencji. W centrum widoczny prezydent, po bokach wiceprezydenci Henryk Szarski i Józef Sare. (Za „Nowości Ilustrowane” 1914).
SALA OBRAD OD ROKU 1928
6 lipca 1928 r. oddano do użytku salę odbudowaną po pożarze z 1926 r., według projektu architektów z Urzędu Budownictwa Miejskiego: Czesława Boratyńskiego, Edwarda Kreislera i Romana Stadnickiego, pod kierunkiem Wacława Nowakowskiego. Dekorację malarską zaprojektował Jan Bukowski. Salę powiększono, utrzymując wcześniejsze, jeszcze Jana Rzymkowskiego z roku 1913, rozplanowanie podestu prezydialnego oraz pulpitów i foteli radców miejskich (od 1933 r. zwanych już radnymi) wzdłuż ścian zachodniej i wschodniej. (Ze zbiorów NAC).
Rok 1928, w dniu 6 lipca uroczystość poświecenia gmachu Pałacu Wielopolskich z salą obrad Rady Miejskiej, po remoncie związanym z pożarem w roku 1926; przemawia prezydent Karol Rolle, obok wiceprezydent Józef Sare, przed nimi na podium magistracki sekretarz Rady Franciszek Strasik. (Ze zbiorów NAC).
Rok 1932, w dniu 27 listopada uroczyste posiedzenie Tymczasowej Rady Miejskiej, zwołane celem uczczenia pamięci Stanisława Wyspiańskiego w 25. rocznicę śmierci (w l. 1905-1907 był członkiem krakowskiej Rady Miejskiej); przemawia prezydent Władysław Belina-Prażmowski, przed nim siedzą wiceprezydenci, od lewej strony: Ignacy Landau, Witołd Ostrowski i Kazimierz Duch. (Ze zbiorów NAC).
Rok 1934, w dniu 9 czerwca uroczyste posiedzenie Rady Miejskiej w ramach obchodów 100. rocznicy wydania „Pana Tadeusza”; na miejscach prezydialnych widoczni wiceprezydent Stanisław Klimecki przewodniczący sesji w zastępstwie prezydenta Mieczysława Kaplickiego, przed nim wiceprezydenci Ignacy Landau i Stanisław Skoczylas. (Ze zbiorów MK).
Aktualny widok sali obrad Rady Miejskiej w Pałacu Wielkopolskich, której Rada uchwałą podjętą 7 listopada 2007 r. nadała imię Stanisława Wyspiańskiego – radcy miejskiego zasiadającego w tej sali od roku 1905 do śmierci w roku 1907, w trakcie trwania jego kadencji w Radzie. (Ze zbiorów UMK).
Tablica umieszczona przed salą obrad Rady Miejskiej po nadaniu jej w roku 2007 patronatu Stanisława Wyspiańskiego. (Ze zbiorów UMK).
Informacja
Więcej w tomie Poczet rajców, radców i radnych miasta Krakowa (1267-2022) opublikowanym na tym portalu; tam także nazwiska autorów fotografii i reprodukcji.